ارزیابی طرح احیاء و تعادل‏‌بخشی آب‏‌های زیرزمینی دشت شهریار با تأکید بر کنتورهای هوشمند

نوع مقاله : فنی و ترویجی

نویسندگان

• ملیحه خدادادی بنیس ¹
• حمیدرضا ناصری ²
• یاسر نیک پیمان ³

¹ دانشجوی دکتری آب‌های زیرزمینی، گروه زمین‌شناسی معدنی و آب، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، ایران

² استاد هیدروژئولوژی، گروه زمین‌شناسی معدنی و آب، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، ایران

³ استادیار هیدروژئولوژی گروه زمین‌شناسی معدنی و آب، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، ایران

https://doi.org/10.22067/jwsd.v9i3.2212.1197

چکیده

‌ا‌فزایش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی‌ موجب ایجاد مشکلاتی مانند افت سطح ایستابی و کاهش حجم ذخیره ‌آ‌بخوان‌های کشور شده ‌ا‌ست. شمار زیاد این مشکلات باعث شده برنامه‌ریزی‌ها‌ی گوناگون برای احیاء و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور به‌کار گرفته شود.‌ یکی از این راهبرد‌ها‌ کارگذاشتن کنتور هوشمند بر روی چاه‌ها‌ی بهره‌برداری است. آبخوان دشت شهریار از آن دسته آ‌بخوان‌ها‌ی کشور است که ‌ا‌فزایش بهره‌برداری از آن باعث ایجاد مشکلات بسیاری در این آبخوان شده‌ ا‌ست. در این پژوهش پس از بررسی ویژگی‌های آبخوان دشت شهریار و تغییرات ماهانه سطح آب زیرزمینی در دوره آماری 1398 -1390، کارایی کارگذاشتن کنتور هوشمند بر نوسانات سطح آب زیرزمینی، تجزیه و تحلیل شد. گستره مورد مطالعه به سه بخش تعداد زیاد، متوسط و کم کارگذاشتن کنتور هوشمند تفکیک شد. برای هر یک از بخش‌‎ها هیدروگراف معرف جداگانه‌ای تهیه شد. نتایج به‏دست آمده از تجزیه و تحلیل نقشه‌ها و هیدروگراف‌ها نشان داد در بازه زمانی بعد از کارگذاشتن کنتور هوشمند شیب نوسانات سطح آب زیرزمینی در گستره با تعداد زیاد کارگذاشتن کنتور هوشمند مشابه شیب و روند نوسانات سطح آب زیرزمینی در گستره با تعداد کم کارگذاشتن کنتور هوشمند است؛ بنابراین کارگذاشتن کنتور هوشمند بر روی چاه‌های بهره‌برداری، با استفاده از روش‌ها و سیاست‌های کنونی، نمی‌تواند یک رویکرد مناسب برای مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی باشد؛ زیرا کارگذاشتن کنتور هوشمند بدون محدود کردن میزان اضافه برداشت کارایی مثبتی بر احیاء و تعادل‌بخشی آبخوان ندارد. در این پژوهش دیگر کارهای انجام شده برنامه تعادل‌بخشی در گستره مورد مطالعه مانند تغذیه مصنوعی و انسداد چاه‌های غیرمجاز بررسی شدند.

کلیدواژه‌ها

• منابع آب زیرزمینی
• آبخوان دشت شهریار
• احیاء و تعادل‌بخشی آبخوان
• کنتور هوشمند
• هیدروگراف معرف

موضوعات

• منابع آب سطحی و زیرزمینی

مراجع

پورصالحی، ف.، اکبرپور، الف. و هاشمی، ر. 1399. بررسی اثر تغذیه مصنوعی به روش چاه تزریق بر تراز آبخوان آزاد با استفاده از مدل عددی MODFLOW (مطالعه موردی: دشت بیرجند). نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 4 (3): 981-992.
رحمانی، ح. 1395. ضرورت های اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور. ششمین کنفرانس ملی مدیریت منابع آب ایران. دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
شرکت آب منطقه‏ای استان تهران. 1400. اطلاعات تغذیه مصنوعی منطقه سرحدآباد.
شهبازی، الف.، صفری، ف. و کتابچی، ح. 1399. مدل‏سازی اقدامات مدیریتی در کنترل افت سطح تراز آب زیرزمینی (دشت هشتگرد استان البرز). تحقیقات منابع آب، 16(1): 116-134.
صناعی، م. 1393. عوامل موثر بر تخریب ساختمان و کاهش عمر مفید چاه‌های آب در آبخوان دشت شهریار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده علوم پایه. تهران، ایران.
کبیری، ش. و نظری، ب. 1396. ارزیابی اثربخشی طرح احیا و تعادل‏بخشی منابع آب زیرزمینی. اولین اجلاس «هم‏اندیشی با متخصصان علوم آب و محیط‏زیست». وزارت نیرو. https://waterhouse.ir/sites/default/files/117_0.pdf
مقامی مقیم، غ. ر. و تقی‏پور، ع. الف. 1398. بررسی عوامل در تغییرات سطح آب‏های زیرزمینی دشت صفی‏آباد شهرستان اسفراین. مجله علمی پژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان، 8 (22): 27-42
نیرومندفرد، ف.، خریمه‏نژاد، ح. و خاشعی سیوکی، ع. 1399. بررسی معیارهای مدیریتی و هیدروژئولوژیکی بر تغییرات تراز سطح آب زیرزمینی دشت سرایان. نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران، 10(40): 210-22.
نی‏نیوا، پ.، عزیزی کاشانتویی، م.، خالدین، و. و فغانی، ع. 1396. بررسی تاثیر نصب کنتورهای هوشمند آب و برق بر روی چاه‏های آب (مطالعه موردی: دشت‏های شرق استان کردستان). سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه. موسسه تحقیقات خاک و آب، کرج، ایران.
وزارت نیرو. 1394. طرح احیا و تعادل‏بخشی منابع آب زیرزمینی .دستورالعمل ششم: دستورالعمل نصب و بهره‌برداری کنتورهای هوشمند (حجمی و آب و برق) .معاونت امور آب و آبفا. دفتر نظام‌های بهره‌برداری و حفاظت آب و آبفا.
Ashraf S., Nazemi A. and Aghakouchak A. 2021. Anthropogenic drought dominates groundwater depletion in Iran, Scientific Reports, 11(1). https://doi.org/10.1038/s41598-021-88522-y.
Bragalli C. and Toth, E. 2019. Effective of smart meter-based urban water loss assessment in a real network with synchronous and incomplete readings. Environmental Modelling & Software, 112 (46): 128-142. 
Castilla-Rho J. and Rojas R. 2019 Sustainable groundwater management: How long and what will it take?. Journal of Global Environmental Change, 58. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2019.101972.
Pal S., Kundu S. and Mahato S. 2020. Groundwater potential zones for sustainable management plans in river basin of India and Bangladesh. Journal of Cleaner Production. 257. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.120311.
Todd D. K. and Mays L. W. 2005. Groundwater Hydrology. John Wiley & Sons Inc, Third Ed., New York, USA.
Wang X., Shao J., Steenbergen F. V. and Zhang Q. 2017. Implementing the prepaid smart meter system for irrigated groundwater production in northern China: Status and Problems. 9: 6. https://doi.org/10.3390/w9060379.