تجاربی از تولید گندم و کوشیا با استفاده از منابع آب و خاک شور در استان گلستان

نوع مقاله : مقاله علمی- ترویجی

نویسندگان

1 سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان

2 مرکز ملی تحقیقات شوری

چکیده

به دلیل کمبود منابع آب شیرین، استفاده از آب‌های شور برای تولید گیاهانی نظیر گندم و کوشیا اجتناب‌ناپذیر است. برای حفظ پایداری تولید، لازم است تا اثر آب ‏های شور روی گیاه و خاک در هر منطقه مورد بررسی قرار گیرد. به همین منظور در این مقاله به استناد نتایج حاصل از پژوهش‌های انجام شده اثر آبیاری با آب شور برای تولید گیاهانی مانند گندم و کوشیا و همچنین تغییرات شوری نیمرخ خاک (در شرایط زارعین و مزارع تحقیقاتی) در استان گلستان مورد ارزیابی قرار گرفت. به طور کلی نتایج حکایت از این نکته دارد که در زمین‌های کشاورزی که شوری خاک آنها بالاتر از آستانه تحمل به شوری گیاهان مورد بررسی (گندم، جو، کلزا و کوشیا) بود عملکرد قابل قبولی حاصل شد. توزیع شوری در نیمرخ خاک در کوتاه مدت نشان داد در زمان کاشت و مراحل اولیه رشد گندم، به دلیل بارندگی مناسب، شوری لایه سطحی نسبت به مراحل انتهایی رشد کمتر بود. افزایش شوری در لایه‌های پایین‌تر خاک به دلیل عدم زهکشی مناسب مزارع، کافی نبودن عمق آب آبشویی در مواقعی که باران کم و یا آبیاری صورت نمی‌گیرد، باعث حرکت آب از پایین به بالا و در نتیجه عامل افزایش تجمع نمک در نیمرخ خاک در طولانی مدت می‌گردد. در صورت استفاده از آب شور در محصولات تابستانه (کوشیا) متحمل به شوری، بارندگی پاییزه و زمستانه موجب شستشو و کاهش شوری خاک سطحی شده، بطوریکه برای گیاهان بعدی شرایط جوانه‌زنی و سبز شدن فراهم است. از آنجایی که باران عامل غیر قابل کنترل بوده برای حفظ پایداری کشاورزی هرگاه در سال‌های خاص باران نتواند مقدار شستشوی لازم در خاک را انجام دهد بایستی آبشویی خاک انجام گیرد.

کلیدواژه‌ها


شرکت سهامی آب منطقه‏ای استان گلستان، 1394. سیمای عمومی آب استان، http://www.gsrw.ir.
صالحی، م. کافی، م. و کیانی، ع. ر. 1390. تأثیر تنش شوری و کم آبی بر تولید زیست توده کوشیا و روند شوری خاک. مجله به زراعی نهال و بذر، 27(4): 417-433.
کیانی، ع. ر. 1394. مقایسه تولید و بهره‌وری آب با استفاده از آبیاری یک در میان در شرایط کم آبی و شوری (مطالعه موردی روی گیاه ذرت). مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی به شماره 47631.
کیانی، ع. ر. و عباسی، ف. 1389. شوری در کشاورزی (چالش‏ها و راهکارها). انتشارات موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، 188 صفحه.
کیانی، ع. ر. همایی، م. و میر لطیفی، م. 1385. ارزیابی توابع کاهش عملکرد گندم در شرایط توام شوری و کم آبی. مجله علوم خاک و آب، 20 (1): 82-73.
کیانی، ع. ر. و مساوات ا. 1394. بررسی راهبردهای مختلف آبیاری یک در میان با استفاده از آب شور-غیرشور در عملکرد و کارایی مصرف آب ذرت. مجله حقیقات آب و خاک ایران، 1 (46) : 1-10.
نوری‌نیا، ع. ع. و کیانی، ع.ر. 1380. بررسی امکان استفاده از آب شور در آبیاری تکمیلی گندم و جو در منطقه گرگان. مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی به شماره 344/80.
Chen W. Hou Z. Wu L. Liang Y. and Wei C. 2010. Evaluating salinity distribution in soil irrigated with saline water in arid regions of northwest China. Agricultural Water Management, 97: 2001–2008.
Kafi M. Asadi H. Ganjeali A. 2010. Possible utilization of high-salinity waters and application of low amounts of water for production of the halophyte Kochia scoparia as alternative fodder in saline agroecosystems. Agricultural Water Management, 97: 139-147.
Kafi M. Salehi M. 2012. Kochia scoparia as a model plant to explore the impact of water deficit on halophytic communities. Pakistan Journal of Botany, 44: 257-262.
Kang Y. Chen M. and Wan S. 2010. Effects of drip irrigation with saline water on waxy maize (Zea mays L. var.ceratinaKulesh) in North China Plain. Agricultural Water Management, 97: 1303–1309.
Kiani A. R. Mirlatifi S.M. 2012. Effect of different quantities of supplemental irrigation and its salinity on yield and water use by winter wheat (Triticumaestivum). Irrigation and Drainage, 61: 89-98.
Salehi M. and Kafi M. 2011. Suitable growth stage to start irrigation with saline water to increase salt tolerance and decrease ion accumulation of Kochiascoparia. Spanish Journal of Agriculture Science, 9:650-653.
Sharma D.P., Rao K.V., Singh K.N., Kumbhare P.S. and Oasterbaan R.J. 1994. Conjunctive use of saline and non-saline irrigation waters in semi-arid regions. Irrigation Science, 15: 25-33.
CAPTCHA Image