اهمیت نظارت بر بهره برداری از سامانه های آبیاری قطره ای (مطالعه موردی: شهرستان فاریاب – جیرفت)

نوع مقاله : فنی و ترویجی

نویسندگان

• رحیمه دهقانی دشتابی ¹
• وحدت برخورداری ²
• میلاد جهانی ³
• سید حسن میرهاشمی ⁴

¹ شیراز

² دانشگاه آزاد یزد

³ دانشگاه کرمان

⁴ دانشگاه زابل

https://doi.org/10.22067/jwsd.v6i3.84854

چکیده

عملیات طراحی و اجرای سامانه‌های آبیاری معمولاً توسط افراد با تجربه و با صرف وقت، دقت و انرژی زیاد صورت می‌گیرد. اما متاسفانه بهره‌برداری و استفاده مداوم از این سامانه‌ها توسط کشاورزانی صورت می‌گیرد که اطلاعات اندکی در زمینۀ بهره‌برداری و نگهداری از سامانه‌های آبیاری دارند و مدیریت کارآمد آبیاری که بخش مهم بهره‌برداری از این سامانه‌ها است به درستی انجام نمی‌شود. این پژوهش در طول سال زراعی97-1396، شهرستان فاریاب واقع در استان کرمان و در مزارع مجهز به سامانه‌های آبیاری قطره‌ای انجام شد. در این راستا محصولات زراعی غالب در شهرستان شامل ذرت، گندم، کلزا و هندوانه مورد بررسی قرار گرفتند. جهت انجام این تحقیق دو روش مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت: 1- پروژه‌هایی که تاکنون بدون انجام نظارت بر مدیریت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری قطره‌ای بودند. 2- پروژه‌هایی که جهت انجام نظارت بر مدیریت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری قطره‌ای از سوی جهاد کشاورزی معرفی شدند. این پروژه‌ها به مدت یکسال زراعی و با توجه به ضوابط شرح خدمات نظارت بر بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری قطره‌ای، در خصوص بهره‌برداری و نگهداری صحیح از قسمت‌های مختلف سامانه آبیاری، مدیریت صحیح آبیاری و همچنین آشنایی بهره‌برداران با لوازم و اتصالات و ضمانت‌نامه آنها، آموزش‌های لازم به بهره‌برداران هر پروژه داده شد. در نهایت با تعیین حجم آب آبیاری، میزان عملکرد محصول و هزینه‌های انجام شده، هر کدام از محصولات در واحد هکتار بررسی و ارزیابی شدند. نتایج مطالعه نشان داد که با انجام نظارت بر بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری علاوه بر صرفه‌جویی قابل ملاحظه در مصرف آب و افزایش عملکرد محصول، موجب افزایش بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی مصرف آب نیز می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

• حجم آب مصرفی
• بهره وری مصرف آب
• بهره‌وری اقتصادی
• محصولات زراعی

مراجع

پیری، ح. 1391. ارزیابی فنی سامانه‌های آبیاری قطره‌ای (مطالعه موردی: شهرستان سرباز). نشریه مهندسی منابع آب، 5: 19-36.

سهرابی، ت. و عباسی. ف. 1388. ارزیابی بازده آبیاری در کشور و ارائه نقشه‌های هم‌بازده آبیاری. مجموعه مقالات دوازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، 5-6 اسفند، دانشگاه شهید چمران اهواز. ص 29-30.

معروفپور، ع.، وطن‌خواه، ف. و بهزادی‌نسب، م. 1395. ارزیابی راندمان سیستم آبیاری نواری در برخی مزارع دشت زرینه‌رود میاندوآب. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، 7(25): 83-96.

دهقانی، ر. و جهانی، م. 1396. ارزیابی ارزش اقتصادی آب برای گیاه ذرت در مزارع مجهز به سامانه آبیاری تحت فشار(تیپ). مجموعه مقالات سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه، 7-8 اسفند، موسسه تحقیقات خاک و آب.

سهرابی، ت.، علیزاده، م.، وردی‌نژاد، و.ر.، آبابایی، ب.، اجاقلو، ح. و نوری م. 1389. ارزیابی عملکرد سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار شبکه آبیاری قزوین. سومین همایش ملی مدیریت شبکه آبیاری و زهکشی. دانشگاه شهید چمران اهواز.

Chouhan, S.S., Awasthi, M.K. and Nema, R.K. 2015. Studies on water productivity and yields responses of wheat based on drip irrigation systems in clay loam soil. Indian Journal of science and Technology, 8(7): 650-654.

Lecina S., Playan E. and Isidoro D. 2005. Irrigation evaluation and simulation at the irrigation district V of Bardenas (Spain). Agricultural Water Management, 73: 223-245.

Rao K.V.R., Bajpai A., Gangwar S., Chourasia L. and Soni K. 2016. Maximizing water productivity of wheat crop by adopting drip irrigation. Research on Crop, 17(1): 163-168.

Smith R.J., Raine S.R. and Minkevich J. 2005. Irrigation application efficiency and deep drainage potential under surface irrigated cotton. Agricultural Water Management, 71: 117-130.