ارائه مدل ارزیابی و مدیریت ریسک زیرساخت‌های حوزه آب و فاضلاب با رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: استان مرزی*)

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

• سید احسان ابطحی ¹
• علی اصغر امیر کاردوست ²
• داوود صداقت شایگان ²

¹ دانشجوی دکتری مهندسی عمران-مهندسی و مدیریت ساخت، پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران

² استادیار گروه عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران

https://doi.org/10.22067/jwsd.v10i4.2307-1255

چکیده

تأمین و توزیع آب شرب پایدار، یکی از اساسی‏‌ترین مسئولیت‏‌های حکومت‏‌ها به شمار می‏‌آید و حفاظت و حفظ زیرساخت‏‌های تأمین و توزیع آب از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. در حال حاضر با بروز تهدیدات طبیعی از جمله خشکسالی و تغییر اقلیم در سطح کشور، دشمن می‏‌تواند با سوء استفاده از این تهدیدات و انجام اقداماتی خصمانه همچون ایجاد اختلال و یا وقفه در ارائه خدمات و همچنین عملیات روانی مردم را علیه دولت و حاکمیت تحریک نماید. بنابراین توجه به زیرساخت‏‌های آب شرب، صنعت و کشاورزی برای افزایش تاب‏‌آوری، تداوم فعالیت‏‌های ضروری و تسهیل مدیریت بحران امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر محسوب می‏‌شود. روش تحقیق در این پژوهش، به لحاظ هدف، کاربردی و توسعه‌‏ای می‏‌باشد. رویکرد پژوهش نیز، توصیفی و تحلیلی می‌‏باشد. هدف این پژوهش ارائه مدلی کارآمد که به شناخت تهدیدات مبنا و نقاط آسیب‏‌‏پذیر زیرساخت‌های مناطق مرزی کمک نماید، است. در این مقاله به صورت مطالعه موردی با استفاده از روش شناسایی و ارزیابی پتانسیل خطرهای طبیعی و انسانی در یک منطقه (FEMA)، ابتدا دارایی‏‌های حوزه آب و فاضلاب استان‌ مرزی شناسایی و غربالگری شده است. سپس بر اساس تهدیدات مبنا احصاء شده آسیب‌پذیری‏‌‏ها به شناسایی و ارزیابی و ریسک هر یک از دارایی‌‏ها، محاسبه می‏شود. در پایان راهکار‏هایی برای کاهش خطر در زیرساخت‌های آب و فاضلاب استان مرزی ارائه می‌‏شود.
* به دلیل محدودیت‌های پدافند غیرعامل، نام استان ذکر نشده است. 

کلیدواژه‌ها

• روش FEMA
• ارزیابی تهدید
• ارزیابی آسیب‌‏پذیری
• دارایی‏‌های حوزه آب و فاضلاب

موضوعات

• ریسک، پایداری و تاب‌آوری

مراجع

آرمین، محسن، و قربان‏نیا خیبری، وجیهه. (1398). نقش پدافند غیرعامل در امنیت زیرساخت‏‌های تأمین، تصفیه و توزیع آب شهری. ششمین کنگره ملی عمران، معماری و توسعه شهری. تهران. ایران. https://civilica.com/doc/1002867
ابطحی، سیداحسان، کلهر، رضا، و میرزا ابراهیم طهرانی، مهناز. (1402). ارتقاء سطح ایمنی و کاهش آسیب‏‌پذیری زیرساخت‌های حمل و نقل استان‌های مرزی با هدف افزایش تاب‏‌آوری.  پدافند غیرعامل، 14(1)، 37-53.  https://dorl.net/dor/20.1001.1.20086849.1402.14.1.4.4
اعظمی، هادی، خلیلی، محسن، و دهمرده، معصومه. (1391). بررسی و تحلیل چالش‏‌های امنیتی مرزهای استان سیستان و بلوچستان. همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش‏‌ها و رهیافت‏‏‌ها. دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.  https://civilica.com/doc/179106
جلالی فراهانی، غلامرضا، نکویی، محمدعلی، و آب‏پرور، احمد. (1401). تاب‏آوری زیرساخت‌‏های آب شرب کشور با رویکرد پدافند غیرعامل. مطالعات دفاعی استراتژیک، 20(90)، 115-136. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20084897.1401.20.90.6.8
زرقانی، سید هادی. (1385). عوامل موثر در امنیت مرزی با تاکید بر مرز شرقی ایران. علوم جغرافیایی، 1، 191-166. https://noormags.ir/view/fa/articlepage/369489
زرقانی، سید هادی، و بخشی شادمهری، فاطمه. (1393). تحلیل فرصت‏‌ها و چالش‏‌های روستاهای مرزی در امنیت مرزهای استان خراسان رضوی با مدل swot. همایش ملی مرزنشینی، توسعه پایدار و فرصت‏های سرمایه‏گذاری. دانشگاه آزاد واحد پارس آباد مغان. اردبیل، ایران. https://civilica.com/doc/317121
زرقانی، سید هادی، و بخشی شادمهری، فاطمه. (1399). واکاوی ارتباط بین متغیر اقتصاد مرزنشینان با امنیت پایدار در مناطق مرزی با تاکید بر مناطق مرزی ایران. همایش ملی ابعاد نظری و کاربردی توسعه و امنیت پایدار مناطق مرزی با رویکرد آمایشی. مشهد، ایران. https://civilica.com/doc/1129488
زرقانی، سید هادی، خوارزمی، امید علی، و بخشی شادمهری، فاطمه. (1395). جایگاه پدافند غیرعامل در امنیت زیرساخت‌های شهری با تاکید بر زیرساخت آب. کنفرانس ملی پدافند غیرعامل و توسعه پایدار. وزارت کشور، تهران، ایران.  https://sid.ir/paper/830857/fa 
سازمان پدافند غیرعامل. (1396). پدافند غیرعامل در آئینه قانون، معاونت طرح و برنامه و امور مجلس سازمان پدافند غیرعامل کشور.
کاظمی بلگه‌شیری، محمدجواد، و گلستانه، محمد. (1393). مطالعه پدافند غیرعامل در مخازن ذخیره آب و خط انتقال آن. پدافند غیرعامل، 5(4)، 41-50. https://pd.ihu.ac.ir/article_200648.html 
کریمی، مرتضی، و وفایی، علی‌اکبر. (1392). امنیت‏سازی با توسعه پایدار در مناطق مرزی (مطالعه موردی، شهر مریوان). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 4(15)، 95-112. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1392.4.15.6.4
 کلهر، رضا، میرزا ابراهیم طهرانی، مهناز، و ابطحی، سیداحسان. (1400الف). ارزیابی و مدیریت ریسک با رویکرد حفاظت از زیرساخت‏‌های حیاتی. موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع). چاپ اول. تهران. 
کلهر، رضا، میرزا ابراهیم طهرانی، مهناز، و ابطحی، سید احسان. (1400ب). مهندسی سلامت، ایمنی و محیط زیست در بحران‏‌های ناشی از تهاجم. موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع). چاپ اول. تهران. 
مرادی، عبداله، و بیگلری، مرتضی. (1401). تحلیل خطرپذیری در تهدیدات امنیتی محتمل علیه زیرساخت‌‏های آب شهری آشامیدنی با رویکرد پدافند غیرعامل. مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی، 12(49)، 55-81. https://dorl.net/dor/20.1001.1.24234621.1401.12.49.3.9 
Buzan, B., & Waever, O. (2003). Regions and Powers: The Structure of International Security. Cambridge University Press. Cambridge, England.
Department of Homeland Security. (2011). Risk Management Series. Reference Manual to Mitigate Potential Terrorist Attacks Against Buildings (Fema426). USA.
Gogus, O., & Boucher, T. (1998). Strong Transitivity,  Rationality and Weak Monotonicity in Fuzzy Pairwise Comparisons,  Department of Industrial Engineering, Rutgers University P.O. Box 909, Piscataway, NJ 08855, USA, 94(1), 133-144. https://doi.org/10.1016/S0165-0114(96)00184-4
NFPA 730. (2023). Guide for Premises Security. National Fire Protection Association, USA. 
NFPA 1600. (2019). Standard on Continuity Emergency and Crisis Management. National Fire Protection Association, USA.
Shahebrahimi, SS., Lork, A., & Sedaghat Shayegan, D. (2022). Knowledge Management to Investigate The Failure Factors in Managing of Gas and Oil Industry Transmission Lines Projected. Iran University of Science & Technology, 12(2), 215-233. http://ijoce.iust.ac.ir/article-1-517-en.html