فصلنامه آب و توسعه پایدار

سرمقاله و یادداشت کوتاه

کامران داوری؛ سید علیرضا طباطبایی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.72218

چکیده

سرمقاله: «عنب» یا «ازوم» یا «انگور» کامران داوری/ عضو هیات تحریریه نشریه یادداشت کوتاه: سیاست‌گذاری در حوزه آب و فاضلاب سید علیرضا طباطبایی/مدیرعامل آبفای مشهد بیشتر

رویکردهای اقتصاد چرخشی فاضلاب در توسعه ی پایدار

محمد داودآبادی؛ سیدحسین سجادی ‏فر؛ علی اصغر قانع؛ شعله شالپوش

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 1-12

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i1.1.65197

چکیده

امروزه نظر به افزایش بازارهای رقابتی، تنوع محصولات، تغییرات شرایط سیاسی و اقتصادی، تغییرات آب و هوایی، کاهش و آلودگی برخی از منابع طبیعی و... دانش اقتصاد مرزهای خود را از اقتصاد خطی (تولید-توزیع-مصرف) فراتر گذاشته و به سمت اقتصاد چرخشی (تولید-مصرف-بازیافت) در حال حرکت است. در اقتصاد چرخشی علاوه بر هدف اصلی اقتصاد خطی، کاهش، بازیافت یا ... بیشتر امروزه نظر به افزایش بازارهای رقابتی، تنوع محصولات، تغییرات شرایط سیاسی و اقتصادی، تغییرات آب و هوایی، کاهش و آلودگی برخی از منابع طبیعی و... دانش اقتصاد مرزهای خود را از اقتصاد خطی (تولید-توزیع-مصرف) فراتر گذاشته و به سمت اقتصاد چرخشی (تولید-مصرف-بازیافت) در حال حرکت است. در اقتصاد چرخشی علاوه بر هدف اصلی اقتصاد خطی، کاهش، بازیافت یا استفاده‏ی مجدد از ضایعات در فرآیند تولید، هدف آرمانی است. موضوع اقتصاد چرخشی در صنعت آب و فاضلاب از یک سو نظر به مشخصه‏ های خاص آن (مصرف آب و تولید فاضلاب همزمان)، تأثیر مخرب فاضلاب بر محیط ‏زیست، مشکلات کمبود آب به دلیل افزایش جمعیت، شدت رقابت مصرف‏کنندگان آب، کاهش سرانه منابع آبی کشور، خشکسالی‏ های مستمر و استفاده‏ مجدد فاضلاب در مسیر توسعه‏ پایدار، قابل ملاحظه است. این پژوهش سعی دارد، ضمن تشریح مبانی نظری اقتصاد چرخشی، توسعه پایدار و استفاده‏ مجدد از فاضلاب، ارتباط متقابل این سه مؤلفه و الزامات و فرصت‏ های اقتصاد چرخشی در استفاده‏ی مجدد از فاضلاب در مسیر توسعه پایدار را مورد نقد و بررسی قرار دهد. همچنین در این پژوهش، با استفاده از ارزش اقتصادی آب در بخش‏های مختلف اقتصادی کشور و پساب تخصیص داده شده به این بخش ‏ها، سهم پساب فاضلاب در ایجاد ارزش افزوده اقتصادی کشور در سال 1394 محاسبه شده است. نتایج نشان می ‏دهد، اقتصاد چرخشی پساب فاضلاب سبب ایجاد ارزش افزوده اقتصادی به میزان 2،251 میلیارد ریال (0/02 درصد از کل ارزش افزوده‏ ی اقتصاد کشور) شده و برنامه‏ ریزی صحیح برای استفاده‏ بهینه از پساب فاضلاب می‏ تواند نقش پررنگی در رشد اقتصادی کشور، مدیریت منابع آب و توسعه پایدار داشته باشد.

ارزیابی هزینه‏ های کیفیت و انتخاب گزینه مناسب برای کاهش هزینه ‏ها با مدل ‏های تحلیل سلسله مراتبی و شباهت به گزینه ‏های ایده‏ آل فازی (مطالعه‏ موردی: شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی)

رضا شهرجردی؛ غلامرضا ابراهیم ابادی؛ سمیرا شهبازی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 13-22

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.66178

چکیده

امروزه پارامترهای هزینه و کیفیت دو عامل اساسی و مزیت رقابتی محسوب می ‏شوند. از این رو، بررسی رابطه‏ بین آن‏ها طی سال‏ های اخیر به ویژه در صنایع پیشرو مانند شرکت‏ های ارایه‏ دهندی خدمات عمومی شهری بسیار مورد توجه بوده، به طوری که افزایش رقابت ‏پذیری این واحدها، اهمیت تمرکز بر کاهش هزینه ‏های تولید و افزایش کیفیت خدمات را ... بیشتر

ارزیابی کیفیت آب تالاب بین المللی انزلی با استفاده از شاخص های کیفی

مریم فلاح؛ سیما فاخران اصفهانی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 23-30

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.61307

چکیده

تالاب‌ها اکوسیستم ‏های با ارزشی هستند که از کارکردهای بسیار متنوعی به منظور حفاظت از تنوع زیستی، ارزش‌های طبیعی، اقتصادی و اجتماعی متعدد، برخوردار هستند. اهمیت تالاب‌ها بویژه در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران بیشتر است. تالاب‌ها از طرق مختلف می‌توانند اثرات تغییر اقلیم را کاهش دهند، بنابراین زوال و نابودی تالاب‌ها اثرات تغییر ... بیشتر تالاب‌ها اکوسیستم ‏های با ارزشی هستند که از کارکردهای بسیار متنوعی به منظور حفاظت از تنوع زیستی، ارزش‌های طبیعی، اقتصادی و اجتماعی متعدد، برخوردار هستند. اهمیت تالاب‌ها بویژه در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران بیشتر است. تالاب‌ها از طرق مختلف می‌توانند اثرات تغییر اقلیم را کاهش دهند، بنابراین زوال و نابودی تالاب‌ها اثرات تغییر اقلیم را تشدید ‌می‌نماید. در حال حاضر تالاب بین‌المللی‌انزلی تحت تاثیر انواع استرس‌ها و آلاینده‏ های محیطی از قبیل ورود پساب‌های‌صنعتی، کشاورزی و شهری، حضور گونه‌های غیربومی‌، تغییرکاربری و تغذیه‌گرایی قرار گرفته است. به همین دلیل نیاز به بررسی تغییرات مکانی ‌و زمانی آلاینده‌ها با استفاده از شاخص ‏های کیفی از مهمترین مولفه‌های مطالعات کیفی‌آب است. با توجه به اهمیت بین‏ المللی و اثر زیست‏ محیطی تالاب انزلی‌ در توسعه پایدار، در این مطالعه به پایش‌کیفی این اکوسیستم با استفاده از داده ‏های حاصل از نمونه ‏برداری‌های ‌فصلی صورت‎گرفته طی سال 1393 در 10 ایستگاه با استفاده از شاخص‌های کیفی NSFWQIa و NSFWQIm و OWQI پرداخته شده است. بر اساس نتایج بدست آمده از شاخص‏ های مختلف، اکثر ایستگاه‌ها در طبقه متوسط تا بسیار بد قرار گرفته ‏اند. آلوده‏ ترین ایستگاه در شاخص ‏های NSFWQIm NSFWQIa و OWQI به ترتیب نوخاله، تالاب شرق و پیربازار در فصل تابستان بود. نتایج آنالیز واریانس، نشان‌دهنده اختلاف معنی‏ دار (0/05 > p) بین شاخص‌های ذکرشده و فصول مختلف است. از یک طرف معنی‌دار بودن همبستگی (در سطح 0/05 و 0/01 ) پارامترهایی BOD5، فسفات، دمای آب و اکسیژن محلول با شاخص ‏های کیفی و از طرف دیگر مقایسه مقادیر کل شاخص‌ها، نشان داد که شرایط خوبی از نظر کیفیت آب حاکم نبوده و نیاز به چاره ‏اندیشی و اعمال سیاست‌های مدیریتی جهت بهبود وضعیت این اکوسیستم منحصربه فرد، بیش از هر زمانی ضروری به نظر می‏رسد.

بررسی کارایی تصفیه فاضلاب به روش لجن فعال در تأمین کیفیت پساب برای مصارف آبیاری (مطالعه موردی: تصفیه‏ خانه فاضلاب کرمانشاه)

علی دیندارلو؛ مهدی دستورانی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 31-40

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.61986

چکیده

با توجه به ضوابط زیست‎محیطی ناشی از تخلیه پساب‏ ها به منابع آب و استفاده از آن برای مصارف کشاورزی، در این پژوهش کارایی روش لجن فعال در تصفیه‎خانه فاضلاب شهر کرمانشاه و استفاده پساب آن برای آبیاری، طی مدت یک سال به روش مطالعه مقطعی-توصیفی بررسی شده است. در طول مدت پژوهش، نمونه‏برداری به صورت روزانه و هفتگی از ورودی و خروجی تصفیه‏ ... بیشتر با توجه به ضوابط زیست‎محیطی ناشی از تخلیه پساب‏ ها به منابع آب و استفاده از آن برای مصارف کشاورزی، در این پژوهش کارایی روش لجن فعال در تصفیه‎خانه فاضلاب شهر کرمانشاه و استفاده پساب آن برای آبیاری، طی مدت یک سال به روش مطالعه مقطعی-توصیفی بررسی شده است. در طول مدت پژوهش، نمونه‏برداری به صورت روزانه و هفتگی از ورودی و خروجی تصفیه‏ خانه انجام شد. با سنجش متغیر‌های کیفی COD ،TSS و BOD5 فاضلاب ورودی و خروجی و همچنین متغیر‌های کیفی اکسیژن محلول، SVI ،MLVSS و MLSS در استخر هوادهی بر اساس آخرین روش استاندارد ارائه شده در سال 1996، عملکرد تصفیه ‏خانه بررسی و شاخص ‏های قابل استفاده بودن در کشاورزی با استانداردهای ملی مقایسه گردید. نتایج نشان داد که شدت آلودگی فاضلاب این شهر از نظر فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در حد فاضلاب‏ های شهری متوسط بوده و نتیجه کارایی تصفیه‏ خانه از نظر کاهش آلودگی تا حد استانداردهای مصارف آبیاری، نسبتاً قابل قبـول است. میانگین غلظت متغیر‌های کیفی اکسیژن محلول، MLSS ،SVI و MLVSS در استخر هوادهی در مقایسه با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست ایران نشان داد که از این پساب می‏ توان برای آبیاری قطره‌ای استفاده کرد. با وجود کنترل مناسب فرآیند لجن فعال در واحدهای مختلف تصفیه ‏خانه، نتایج بررسی مربوط به لجن دفعی بیانگر عدم وجود مدیریت مناسب بر روی آن در مصارف بهینه از جمله تولید کود کشاورزی بود.

ارزیابی ریسک در اجزای سازه ی سرریز (مطالعه موردی سد چندیر)

محسن مغربی؛ عباسعلی قزل سوفلو؛ حسین علیمیرزایی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 41-48

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.59241

چکیده

در این مقاله به منظور بررسی ریسک سیلاب طراحی در سازه سرریز سد چندیر در استان خراسان شمالی به بررسی توزیع قابل قبول ریسک در اجزای سازه سرریز و اثرات پذیرش آن در عملکرد هیدرولیکی سازه پرداخته شده است. برای این منظور سازه بر اساس دبی‏ های با دوره بازگشت 100 ساله و 1000 ساله طراحی و در ادامه الگوی جریان در سازه طراحی شده در اثر وقوع سیلاب با ... بیشتر در این مقاله به منظور بررسی ریسک سیلاب طراحی در سازه سرریز سد چندیر در استان خراسان شمالی به بررسی توزیع قابل قبول ریسک در اجزای سازه سرریز و اثرات پذیرش آن در عملکرد هیدرولیکی سازه پرداخته شده است. برای این منظور سازه بر اساس دبی‏ های با دوره بازگشت 100 ساله و 1000 ساله طراحی و در ادامه الگوی جریان در سازه طراحی شده در اثر وقوع سیلاب با دوره بازگشت 100 ساله و 1000 به صورت سه بعدی و با استفاده از نرم افزار FLOW3D مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می ‏دهد که در اثر وقوع سیلاب با دوره بازگشت 1000 ساله در حالی که سازه بر اساس دبی با دوره بازگشت 100 ساله طراحی گردیده است، شاهد جدایی جریان از حوضچه آرامش و افزایش تنش برشی موضعی در حوضچه آرامش می ‏باشیم. علاوه بر آن، بررسی آنالیز ریسک در حوضچه آرامش نشان می ‏دهد که طول حوضچه آرامش نقش موثری در کاهش نرخ سرعت در سازه استهلاک انرژی داشته، ولی افزایش طول حوضچه آرامش بیش از 20 متر، باعث کاهش سرعت موثری نخواهد گردید. همچنین طول حوضچه آرامش بر مقدار عمق ثانویه موثر بوده و کاهش طول حوضچه آرامش به کمتر از 15 متر باعث عدم شکل‏ گیری پرش هیدرولیکی حتی در دبی با دوره بازگشت 100 ساله می‏گردد. در نهایت بررسی آنالیز ریسک در عملکرد اجزای هیدرولیکی سرریز نشان می‏دهد که با قبول خسارت 13/56 درصدی، امکان کاهش طول حوضچه آرامش به 20 متر امکان‏پذیر می‏باشد.

کنترل بهینه فشار با هدف حداقل‌سازی نشت در شبکه‌های توزیع ‌آب

جعفر جعفری اصل؛ بهرام سامی کشکولی؛ مهدی بهرامی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 49-56

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.61886

چکیده

نشت در شبکه‌های توزیع آب، موجب اتلاف منابع و سرمایه صرف شده در تولید، انتقال، تصفیه و توزیع آب می‌شود. از این رو تلاش برای کاهش نشت در شبکه‌های توزیع آب از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیریت بهینه فشار، با استفاده از نصب شیرهای فشارشکن و تنظیمات بهینه این شیرها در مسیر جریان یکی از روش‌های کاهش نشت می‌باشد. در این پژوهش مسئله مدیریت ... بیشتر

مروری بر تأثیر طرح‌های آبخوانداری بر روند تغییرات فیزیکی و شیمیایی خاک

حمید مسلمی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 57-68

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.62151

چکیده

در حال حاضر در مناطقی از کشور سامانه‌های پخش سیلاب به‌عنوان پروژه‌های آبخوان‏داری در حال اجرا و بهره‌برداری می‌باشد، در این پروژه‌ها، حجم زیادی از سیلاب‌ با محتوای املاح و بار معلق در سطح زمین، به مرور زمان می‌تواند سبب تغییراتی در بعضی از خواص فیزیکی و شیمایی خاک گردد. با توجه به این‌که برآیند نتایج حاصل از پروژه‌های پخش سیلاب ... بیشتر

مروری بر تاریخچه ابداعات و نوآوری ‏ها در زمینه آبیاری زیرسطحی

شهریار باستانی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 69-80

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.60669

چکیده

این مقاله به بررسی تاریخچه "نوآوری و ابداعات" انجام شده در سطح کشورهای مختلف دنیا در زمینه آبیاری زیرسطحی می‌پردازد. در ابتدای مقاله تفاوت‏های موجود بین روش‏های آبیاری زیرزمینی و زیرسطحی تبیین و سپس مسائل فنی ابداعات صورت ‌گرفته از ابتدای تاریخچه مکتوب تحقیقات در زمینه آبیاری زیرسطحی تاکنون موردبحث قرار می‌گیرد. ضمن تشریح کلیه ... بیشتر

مروری بر سیستم‌های زهکشی پایدار شهری در تطبیق با اثرات تغییر اقلیم

نگین بینش؛ محمد حسین نیک سخن؛ امین سارنگ

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 81-94

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.55958

چکیده

دو عامل روند تغییرات اقلیمی و توسعه شهری به دلیل اثرات نامطلوب بر بارش‌های حدّی و محیط‏زیست شهری، زیرساخت‌های زهکشی شهرها را به چالش می‌کشند. سیستم‌های زهکشی پایدار، امروزه به دلیل اثرات مثبتی که بر کنترل کمیت و کیفیت آب و نیز خدمات رفاهی و تفریحی مرتبط با آب در مناظر و چشم‌اندازهای شهری دارند، توجه زیادی را به خود جلب نموده‏اند. ... بیشتر

مروری بر مفاهیم مدل‌سازی هیدرولوژی در حوضه‌های آبریز : بخش اول معرفی فرآیند مدل سازی

مجتبی شفیعی؛ شروان قراری

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 95-102

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.62154

چکیده

فرآیندها و مؤلفه‌های مرتبط با چرخه آب در طبیعت دارای ارتباطات نسبتاً پیچیده و همچنین تغییرات زمانی و مکانی بسیار گسترده و متفاوتی هستند. امروزه اصلی‌ترین راه‌حل در درک و پیش‌بینی این فرآیندها در حوضه‏های آبریز به سبب وجود روابط بسیار غیرخطی و پیچیده بین آنها، وجود محدودیت‌های اقتصادی در اندازه‌گیری دقیق مؤلفه‌ها و نیاز به ... بیشتر فرآیندها و مؤلفه‌های مرتبط با چرخه آب در طبیعت دارای ارتباطات نسبتاً پیچیده و همچنین تغییرات زمانی و مکانی بسیار گسترده و متفاوتی هستند. امروزه اصلی‌ترین راه‌حل در درک و پیش‌بینی این فرآیندها در حوضه‏های آبریز به سبب وجود روابط بسیار غیرخطی و پیچیده بین آنها، وجود محدودیت‌های اقتصادی در اندازه‌گیری دقیق مؤلفه‌ها و نیاز به داده‌ها و اطلاعات مختلف در شناخت فرآیندهای هیدرولوژی استفاده و توسعه مدل‏های شبیه‌سازی با توجه به اهداف مورد انتظار می‌باشد. اما همواره به دلیل عدم وجود و رجوع به مبانی کار و شناخت مفاهیم کاربردی، چگونگی مدل‌سازی هیدرولوژی و توسعه مدل‏ها کمتر مورد توجه بوده است. نتایج مدل‌ساز‌ی‏های هیدرولوژی که بدون طی فرآیند مدل‌سازی و تنها با انتخاب یک مدل اجرایی و واسنجی آن انجام می‌شود از قابلیت اعتماد کمی برخوردار می‌باشند. بنابراین لزوم شناخت و نگاه دقیق‌تر به مدل‏ها، چگونگی توسعه آنها و کاربرد آنها به عنوان یک ابزار شناخت و تحلیل رفتار سیستم‌های هیدرولوژیک بسیار ضروروی است. این مقاله با هدف ارائه تعاریف و دیدگاه‌های موجود در روند مدل‌سازی هیدرولوژی، معرفی فرآیند پنج‌گانه مدل‌سازی هیدرولوژی و در نهایت بررسی انواع مدل‏های هیدرولوژی تدوین شده است.

معرفی مدل‌‌‌‌های سه‏ بعدی زمین‏ شناسی و کاربرد آن در لایه‌‌بندی آبخوان آبرفتی بجنورد

مینا تاج آبادی؛ علی نقی ضیایی؛ عزیز الله ایزدی؛ روح الامین بهرامی؛ جواد مشکینی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 103-110

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.52069

چکیده

هدف از این پژوهش، معرفی روش‌‌ها و ابزارهای تعریف لایه‌‌بندی آبخوان‌‌ها و همچنین کاربرد آن‏ها می‌‌باشد. در آبخوان‌‌های آبرفتی که تغییرات شدید رسوبات مشاهده می‌‌شود، تهیه مدل‌‌های استراتیگرافی مناسب نمی‌‌باشد و بهتر است برای لایه ‏بندی این نوع آبخوان‌‌ها از مدل‌‌های سه ‏بعدی لیتولوژی نرم‏ افزار Rockworks یا ابزار T-Progs ... بیشتر هدف از این پژوهش، معرفی روش‌‌ها و ابزارهای تعریف لایه‌‌بندی آبخوان‌‌ها و همچنین کاربرد آن‏ها می‌‌باشد. در آبخوان‌‌های آبرفتی که تغییرات شدید رسوبات مشاهده می‌‌شود، تهیه مدل‌‌های استراتیگرافی مناسب نمی‌‌باشد و بهتر است برای لایه ‏بندی این نوع آبخوان‌‌ها از مدل‌‌های سه ‏بعدی لیتولوژی نرم‏ افزار Rockworks یا ابزار T-Progs در نرم ‏افزار GMS استفاده شود. در این پژوهش با استفاده از تکنیک‌‌ مدل‌‌سازی سه ‏بعدی لیتولوژی در نرم ‏افزار Rockworks، مدل سه‌‌بعدی آبرفتی آبخوان بجنورد واقع در استان خراسان شمالی با اطلاعاتی نظیر لاگ چاه‌‌های بهره‏ برداری و مطالعات ژئوفیزیک بدست آمده است. سیستم رسوب آبخوان در این مطالعه از سه گروه رسوب درشت‏ دانه، متوسط ‏دانه و ریزدانه تشکیل شده که به منظور حل مشکل تهیه مدل آبرفتی، بافت خیلی ریزدانه به عنوان بافت کف آبخوان در نظر گرفته شده است. نتایج وجود عدسی‌‌ها و ناهمگنی رسوبات را در سرتاسر آبخوان به خوبی نشان می‌‌دهد که در صورت مدل‏سازی جریان آب زیرزمینی در تخمین ضرایب هیدرودینامیک تأثیرگذار است. بنابراین استفاده از تکنیک مدل‌‌سازی سه‏ بعدی مواد آبرفتی معرف وجود ناهمگنی و عدسی‌‌ها در سیستم آبخوان‌‌ها بوده که سبب ایجاد تغییراتی در مقادیر هدایت هیدرولیکی رسوبات درشت‏‏ دانه تا خیلی ریز‏دانه می‌‌شوند. بنابراین استفاده از مدل‌‌های آبرفتی به منظور مدل‏سازی جریان آب زیرزمینی به ویژه در آبخوان‌‌هایی با ناهمگنی شدید منجر به شناخت آبخوان با دقت مناسبی می‌‌شود.

ارزیابی آسیب ‏پذیری آبخوان دشت جارمه توسط روش ‏های دراستیک و سینتکس

فریدون رادمنش؛ سمیرا صدری؛ علی شهبازی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 111-120

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.62561

چکیده

ورود آلاینده‏ های سطحی به منابع آب زیرزمینی به خصوص در سال‏ های اخیر که با بحران کمبود آب مواجه بوده ‏ایم، از مشکلات جدی در کاهش کیفیت منابع آب زیرزمینی می ‏باشد. بنابراین شناخت مناطق آسیب‏ پذیر و جهت‏ دهی برنامه ‏های توسعه‏ ای به سمت مناطقی که آسیب ‏پذیری کمتری دارند، دستیابی به اهداف توسعه پایدار را امکان‎پذیر خواهد ... بیشتر ورود آلاینده‏ های سطحی به منابع آب زیرزمینی به خصوص در سال‏ های اخیر که با بحران کمبود آب مواجه بوده ‏ایم، از مشکلات جدی در کاهش کیفیت منابع آب زیرزمینی می ‏باشد. بنابراین شناخت مناطق آسیب‏ پذیر و جهت‏ دهی برنامه ‏های توسعه‏ ای به سمت مناطقی که آسیب ‏پذیری کمتری دارند، دستیابی به اهداف توسعه پایدار را امکان‎پذیر خواهد کرد. در این مطالعه آسیب‏پذیری آبخوان دشت جارمه در استان خوزستان با استفاده از مدل دراستیک و سینتکس مورد ارزیابی قرار گرفته است. اصول مدل دراستیک بر پایه پارامترهای هیدرولوژیکی و هیدروژئولوژیکی مؤثر بر انتقال آلودگی است. پارامترهای مدل سینتکس مشابه مدل دراستیک می‏باشد، با این تفاوت که فرآیند وزن و رتبه ‏دهی پارامترها در روش سینتکس انعطاف بیشتری دارد. پس از تهیه نقشه ‏های آسیب‏پذیری توسط تلفیق پارامترهای عمق آب زیرزمینی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، شیب، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی، نتایج مدل با استفاده از نقشه نیترات صحت‏سنجی شدند. میزان همبستگی نقشه نیترات آب زیرزمینی با مدل دراستیک و سینتکس به ترتیب 0/46 و 0/58 درصد بود. با تحلیل حساسیت به دو روش حذف نقشه و تک پارامتری نیز میزان تأثیرگذاری هر کدام از پارامترها بررسی شد. نتایج حاصله از روش حذف نقشه و تک پارامتر در هر دو روش بیانگر آن است که پارامتر محیط غیراشباع مهمترین عامل تأثیرگذار بر آسیب‏پذیری آبخوان منطقه مورد مطالعه می‏باشد.

حداکثر خشکسالی محتمل مبنایی برای تخمین و حفظ ذخایر استراتژیک آب زیرزمینی

هاشم درخشان؛ کامران داوری؛ سید مجید هاشمی ‏نیا؛ علی‏ نقی ضیائی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 121-130

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.62564

چکیده

فشار بر اکوسیستم و کاهش سطح رفاه و معیشت در اجتماعات بشری از مهم‏ترین آثار بلای خشکسالی بوده، که در صورت افزایش شدت و دوام این واقعه، می‏ تواند به یکی از فاجعه‏ بارترین بلایای طبیعی تبدیل گردد. لذا در کشورهای مختلف برای مقابله با شرایط تنش آبی از جمله «خشکسالی‏ های شدید و طولانی‏ مدت» سیاست ‏های متفاوتی «متناسب با ... بیشتر فشار بر اکوسیستم و کاهش سطح رفاه و معیشت در اجتماعات بشری از مهم‏ترین آثار بلای خشکسالی بوده، که در صورت افزایش شدت و دوام این واقعه، می‏ تواند به یکی از فاجعه‏ بارترین بلایای طبیعی تبدیل گردد. لذا در کشورهای مختلف برای مقابله با شرایط تنش آبی از جمله «خشکسالی‏ های شدید و طولانی‏ مدت» سیاست ‏های متفاوتی «متناسب با اقلیم» خود دارند، اما تقریباً در تمام آن‏ها، آب‏های زیرزمینی به دلیل اطمینان‏ پذیری بالا به عنوان ذخیره استراتژیک برای شرایط تنش آبی شناخته می‏ شود. ذخیره استراتژیک آب زیرزمینی به حجمی از آب زیرزمینی شیرین گفته می‏ شود که بایستی به عنوان ذخیره برای فعالیت‏ های مختلف به ویژه شرب در آبخوان حفظ گردد؛ تا در صورت وقوع «خشکسالی ‏های شدید و طولانی‏ مدت» به تدریج از آن برای رفع نیازهای بشری بهره ‏برداری شود. عدم توجه به حفظ ذخیره استراتژیک می‏ تواند خسارات جبران ‏ناپذیری را به همراه داشته و موجب تغییر مسیر سرنوشت یک جامعه گردد. ذخیره استراتژیک آب زیرزمینی، مهم‏ترین پشتوانه مدیریت تأمین آب در شرایط تنش آبی، مخصوصاً در مناطق خشک و نیمه‏ خشک می‏باشد. متأسفانه سال‌هاست که در ایران این مفهوم به فراموشی سپرده شده است و این منابع آب بی همتا در حال افت مستمر است. این تحقیق به ضرورت بسط مفهوم حداکثر خشکسالی محتمل به عنوان مبنایی برای تعیین حداکثر برداشت از آب زیرزمینی پرداخته، و حفاظت از ذخایر استراتژیک آب زیرزمینی را به عنوان مهم‏ترین عامل برای افزایش تاب ‏آوری توسعه در این شرایط مورد توجه قرار داده است. در نهایت پیشنهاد‏هایی نیز برای مدیریت ریسک خشکسالی براساس این مفهوم ذکر گردیده و ضرورت تدوین برنامه جامع مدیریت ریسک خشکسالی برای هر محدوده مطالعاتی در صورت وقوع خشکسالی‏ های شدید و طولانی ‏مدت مورد تأکید قرار گرفته است.

عوامل فردی، اجتماعی و ارتباطی تأثیرگذار بر مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آبیاری سد سهند

النا‍ تبریزی دخت‏ فرد؛ علی شمس؛ زهرا هوشمندان مقدم فرد

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 131-138

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.57393

چکیده

مدیریت صحیح شبکه ‏های آبیاری در پایاب سدهای احداث شده در کشور نیازمند مشارکت فعال کشاورزان در قالب تشکل‏ های آب‏بران می ‏باشد و عوامل متعددی بر مشارکت کشاورزان تأثیرگذار هستند که هدف تحقیق توصیفی همبستگی حاضر شناسایی سازه ‏های فردی، اجتماعی و ارتباطی تأثیرگذار بر مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آبیاری سد سهند بود. ابزار پژوهش ... بیشتر مدیریت صحیح شبکه ‏های آبیاری در پایاب سدهای احداث شده در کشور نیازمند مشارکت فعال کشاورزان در قالب تشکل‏ های آب‏بران می ‏باشد و عوامل متعددی بر مشارکت کشاورزان تأثیرگذار هستند که هدف تحقیق توصیفی همبستگی حاضر شناسایی سازه ‏های فردی، اجتماعی و ارتباطی تأثیرگذار بر مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آبیاری سد سهند بود. ابزار پژوهش پرسشنامه ای بود که اعتبار آن توسط کارشناسان، انجام یک مطالعه آزمایشی و محاسبه آلفای کرونباخ بالاتر از 0/7 برای شاخص‌های ترکیبی بدست آمد. جامعه آماری کلیه 34 بهره‌بردار مزارع پایین‌دست سد (به مساحت 161 هکتار و شامل 4 واحد زراعی) و اعضای تشکل‏ های آب‏بران گویجه قملاق، حاجی کندی و یانیق بودند که از طریق فرمول نمونه‌گیری کرجسی و مورگان 30 نفر مشخص و به صورت تصادفی مطالعه شدند. نتایج تحقیق نشان داد که اکثریت بهره‌برداران (73/3 درصد)، مشارکتی در حد متوسط و پایین‌تر داشتند و سطح مشارکت آن‌ها با متغیرهای سن، تعداد اعضای خانوار و سابقه کار کشاورزی رابطه منفی و معنی‌دار داشته ولی با سطح تحصیلات، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، سطح ارتباطات ترویجی، میزان استفاده از منابع اطلاعاتی و سطح آگاهی از تشکل، رابطه مثبت و معنی‌داری داشت. نتایج تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد سه عامل سن، انسجام و اعتماد اجتماعی 76/2 درصد از واریانس سطح مشارکت بهره‏ برداران را تبیین می‏کند. با توجه به نتایج، با افزایش سرمایه اجتماعی در بین اعضای تشکل ‏ها، سطح مشارکت آن‏ها در مدیریت منابع آبی نیز افزایش خواهد یافت.

اهمیت اکوتوریسم منابع آبی در توسعه گردشگری مناطق کوهستانی (مطالعه موردی: استان همدان)

علیرضا ایلدرمی؛ محمد قربانی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 139-150

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.59783

چکیده

در سال‏ های اخیر طبیعت‏گردی و گردشگری با محوریت منابع آب مورد توجه قرار گرفته است. در بیشتر دره‏ های کوهستانی ایران طیّ پنجاه سال گذشته، استفاده از منابع طبیعی بویژه آب به طور مداوم افزایش یافته است. افزایش مداوم مصرف و به دنبال آن فشار بر منابع طبیعی زمینه بروز چالش‏ های جدی را در این مناطق به وجود آورده است. هدف این تحقیق شناسایی ... بیشتر در سال‏ های اخیر طبیعت‏گردی و گردشگری با محوریت منابع آب مورد توجه قرار گرفته است. در بیشتر دره‏ های کوهستانی ایران طیّ پنجاه سال گذشته، استفاده از منابع طبیعی بویژه آب به طور مداوم افزایش یافته است. افزایش مداوم مصرف و به دنبال آن فشار بر منابع طبیعی زمینه بروز چالش‏ های جدی را در این مناطق به وجود آورده است. هدف این تحقیق شناسایی نقش اکوتوریسم منابع آبی استان همدان در توسعه گردشگری مناطق کوهستانی بوده که از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی برای بررسی این نقش استفاده شده است. نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید توسعه اکوتوریسم منابع آبی استان از طریق مصاحبه‏ بسته با 20 نفر از افراد مطلع محلی و 30 نفر از مسئولین استخراج شده و در قالب پرسشنامه‏ ای در اختیار گردشگران قرار گرفت. براساس نتایج تحلیل SWOT، از بین مجموع عوامل داخلی مؤثر بر توسعه اکوتوریسم منابع آبی در نواحی مورد مطالعه، تعداد 11 عامل به عنوان نقاط قوت و تعداد 8 عامل به عنوان نقاط ضعف مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفتند. همچنین این تحلیل نشان می‏دهد که از بین مجموع عوامل خارجی مؤثر بر توسعه اکوتوریسم منابع آبی در نواحی مورد مطالعه، تعداد 10 عامل به عنوان فرصت خارجی و تعداد 9 عامل به عنوان تهدید خارجی پیش روی این نواحی قرار گرفته ‏اند. همچنین نشان داد اکوتوریسم منابع آبی مناطق مورد نظر قوت بسیار بالایی (3/33 امتیاز از نظر عوامل داخلی و 3/34 امتیاز از نظر عوامل خارجی) را دارا هستند. در محدوده مورد مطالعه ظرفیت ‏های مناسبی برای ایجاد صنایع بسته‏بندی تولیدات زراعی و دامی، صنایع کوچک روستایی و فعالیت ‏های گردشگری وجود دارد که با تکیه بر مدیریت مشارکتی و تدوین و اجرای استراتژی ‏های مناسب بویژه رقابتی، می‏ توان از امکانات بالقوه‏ منطقه جهت ایجاد شغل و درآمد در بخش ‏های غیرکشاورزی به منظور کاهش فشار بر منابع طبیعی به خصوص آب استفاده کرد. نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه‏ ها نشان داده که توسعه اکوتوریسم منابع آبی می ‏تواند باعث حفظ محیط ‏زیست شده بطوریکه بیشترین استفاده با کمترین هزینه را فراهم می‏ آورد.

مدیریت فشار در شبکه‌های توزیع آب با استفاده از سامانه‌های اطلاعات مکانی و پایگاه داده مکانی متن ‏باز (مطالعه موردی: شهرک گلستان شیراز)

غلامرضا فلاحی؛ محمد صالح زاده

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 151-158

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.62432

چکیده

یکی از مشکلات موجود در سطح شرکت‏ های آب و فاضلاب مدیریت فشار در شبکه‏ های توزیع آب است. با توجه به ارتباط مستقیم بین فشار شبکه و میزان مصارف مشترکین، مدل‏سازی توزیع مکانی فشار در نرم‏ افزارهای هیدرولیکی قابل انجام است؛ ولی به علت مکان مرجع بودن داده ‏های شبکه آب انجام آن در GIS ارجحیت داشته و می‏توان تمام رفتارهای هیدرولیکی ... بیشتر

یادداشت تحلیلی: ابهام ‏زدایی از مفاهیم پایه در حوزه مدیریت آب: «گروداران آب چه کسانی هستند؟»

هاشم درخشان

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 161-165

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.72219

چکیده

آب کالایی چند وجهی است؛ عمومی، اقتصادی و خاص. ارزش اقتصادی آن به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک انکارناپذیر است و توسعه اقتصادی و اجتماعی در این نواحی وابسته آن می‌باشد. آب ماده‌ای بی‌همتا و غیرقابل جایگزین برای اکوسیستم و انسان بوده و بدین لحاظ جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد. بنابراین، کارآمدی یا ناکارآمدی مدیریت آب می‏تواند تأثیر فوق‏ ... بیشتر

یادداشت تحلیلی: پاسخ در طبیعت نهفته است: تأملی بر موضوع روز جهانی آب 2018 در بستر «توسعه پایدار»

مجتبی شفیعی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 166-168

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.72220

چکیده

این واقعیت پذیرفته شده است که سرنوشت مردم جهان بهم گره خورده و پیوسته می‌باشد. تغییرات آب و هوایی همراه با افزایش رشد جمعیت جهان و افزایش رقابت بر سر تأمین منابع و رفاه زندگی، سلامت و پایداری کره خاکی را به مخاطره انداخته است. بحران‌های مرتبط با آب و محیط زیست از جمله مهم‌ترین چالش‌های کشورهای مختلف می‌باشد. در این راستا سازمان ملل ... بیشتر این واقعیت پذیرفته شده است که سرنوشت مردم جهان بهم گره خورده و پیوسته می‌باشد. تغییرات آب و هوایی همراه با افزایش رشد جمعیت جهان و افزایش رقابت بر سر تأمین منابع و رفاه زندگی، سلامت و پایداری کره خاکی را به مخاطره انداخته است. بحران‌های مرتبط با آب و محیط زیست از جمله مهم‌ترین چالش‌های کشورهای مختلف می‌باشد. در این راستا سازمان ملل متحد و جامعه جهانی با معرفی مفهوم توسعه پایدار تلاش نموده‌اند که گام‌های موثری در حفظ پایداری زمین بردارند. روز جهانی آب هر ساله با انتخاب موضوع متناسب با اهداف توسعه پایدار به دنبال ترغیب و اشاعه مشارکت جهانی در حل مسائل مرتبط با آب می‌باشد. چالش‏ های جهانی محیط زیستی برای حل نیازمند روش‏ های جدید تفکر، گفتمان جهانی، حکمرانی منعطف و توجه به مفهوم کاربردی «توسعه پایدار» است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد به ابتکار کشور تاجیکستان، دهه 2018 تا 2028 را «دهه اقدام؛ آب برای توسعه پایدار» نام‌گذاری نموده است. این دهه با هدف بهبود همکاری‌ها، مشارکت و ظرفیت‌سازی در پیاده‌سازی آرمان‌های توسعه پایدار بخصوص در بحث «آب» نام‌گذاری شده است. هدف این نوشتار که در سه گزاره مختصر تدوین شده، معرفی موضوع سال 2018 روز جهانی آب و اصول پیاده‌سازی آن به همراه تأملی بر «آرمان‌های توسعه پایدار» سازمان ملل متحد در موضوع آب و لزوم احیاء تفکر «جهانی اندیشیدن و منطقه‌ای عمل نمودن» در عرصه تغییر رویکردها در حل مسائل آب و محیط زیست می‌باشد.

بخش ویژه:ضرورت تغییر در سیاست های آبی کشور

آب توسعه پایدار

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396، صفحه 169-190

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.72223

چکیده

بخش ویژه:ضرورت تغییر در سیاست های آبی کشور به بهانه اولین اجلاس هم اندیشی وزارت نیرو با متخصصان آب و محیط زیست سخن سردبیر: چرا در مدیریت آب کشور ناموفق بوده‌ایم؟ و چرا بیش از یک دهه (و حتی دو دهه) است با وجود نقد و نظر فراوان، مدار همچنان بر وفق مراد نیست و سرگشته مانده‌ایم؟ برای خروج از این چرخه معیوب چه باید کرد؟ در آغاز بکار جناب آقای ... بیشتر بخش ویژه:ضرورت تغییر در سیاست های آبی کشور به بهانه اولین اجلاس هم اندیشی وزارت نیرو با متخصصان آب و محیط زیست سخن سردبیر: چرا در مدیریت آب کشور ناموفق بوده‌ایم؟ و چرا بیش از یک دهه (و حتی دو دهه) است با وجود نقد و نظر فراوان، مدار همچنان بر وفق مراد نیست و سرگشته مانده‌ایم؟ برای خروج از این چرخه معیوب چه باید کرد؟ در آغاز بکار جناب آقای دکتر اردکانیان در سمت وزیر نیرو، برگزاری همایشی ویژه (به طراحی خود ایشان) برای یافتن پاسخ آخرین سوال ابتکاری بی‌نظیر بود که جای تقدیر فراوان دارد. البته نقاط منفی و مثبت در نحوه برگزاری قابل شمارش است، اما این اقدام جسورانه را مطلعی بر یک رویکرد نو باید تلقی نمود: نزدیکی و همکاری جدی میان بخش اجرایی و دانشگاه‌ها در عرصه مدیریت آب کشور. این همایش از ارایه کنندگان مقالات خواسته بود تا به این دو پرسش پاسخ دهند: آیا سیاست‌های جاری در مدیریت آب کشور کافی برای حل مشکل آب می‌باشد؟ و اگر نه، چه گردشی و یا تغییری در سیاست‌ها باید انجام گردد؟ نشریه آب و توسعه پایدار که با هدف ایجاد گفتگوی تخصصی میان بخش اجرایی و دانشگاه تأسیس شده است، این فرصت را مغتنم شمرده و به بهانه برگزاری این همایش خلاصه‌های تعدادی از مقالات ارسالی به این همایش را (که توسط هیأت تحریریه برگزیده شده‌اند) در این بخش ویژه ارائه می نماید. باشد که مقبول افتد و مفید باشد.

گزارش: آبفا مشهد، منتخب وزارت نیرو به عنوان شرکت پژوهشی برتر/معرفی کتاب: "رگرسیون چندگانه، مفاهیم و کاربردها در مهندسی آب"

. شرکت آب و فاضلاب مشهد؛ بیژن قهرمان

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.72224

چکیده

شرکت آب و فاضلاب مشهد به عنوان شرکت پژوهشی برتر در سطح شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی سراسر کشور در سال 95 انتخاب شده و در آیین تقدیر از برترین‌های پژوهش در جشنواره پژوهش و فناوری وزارت نیرو از سوی وزیر نیرو مورد تقدیر قرار گرفت. معرفی کتاب: "رگرسیون چندگانه، مفاهیم و کاربردها در مهندسی آب" اثر بیژن قهرمان ناشر: انتشارات جهاددانشگاهی ... بیشتر

فراخوان اولویت‌های پژوهشی سال 1397 شرکت آب و فاضلاب مشهد

. شرکت آب و فاضلاب مشهد

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1396

https://doi.org/10.22067/jwsd.v4i2.72225

چکیده

به‌ استحضار کلیه پژوهشگران محترم می‌رساند اولویت‌های پژوهشی سال جدید شرکت آب و فاضلاب مشهد از تاریخ 10 اسفند ماه 1396 در زیرپورتال تحقیقات این شرکت به‌ نشانی http://rd.abfamashhad.ir بارگذاری گردیده است. لذا، از کلیه پژوهشگران محترم دعوت می‌گردد ضمن ملاحظه این عناوین، درصورت دارا بودن پتانسیل و تخصص مورد نیاز نسبت‌به ثبت نام در سامانه محقق ... بیشتر

دوره 11 (1403)

دوره 10 (1402)

دوره 9 (1401)

دوره 8 (1400)

دوره 7 (1399)

دوره 6 (1398)

دوره 5 (1397)

دوره 4 (1396)

دوره 3 (1395)

دوره 2 (1394)

دوره 1 (1392)

دوره و شماره: دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 9، اسفند 1396 (ابهام زدایی از مفاهیم پایه در حوزه مدیریت آب)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده