بررسی پیامدهای تغییر اقلیم بر امنیت آبی در ایران

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

• آذر زرین ¹
• عباسعلی داداشی رودباری ²

¹ دانشیار، گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² پژوهشگر پسادکتری اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jwsd.v10i1.2301-1210

چکیده

امنیت آبی شامل استفاده پایدار و حفاظت از سامانه‏‌های آبی، حفاظت در برابر مخاطرات مرتبط با آب، توسعه پایدار منابع آب و حفاظت از عملکردها و خدمات آب برای انسان و محیط‌‏زیست است. جهت بررسی امنیت آبی در دهه‏‌های گذشته از مدل امنیت آبی WSIM-GLDAS و جهت بررسی آب ذخیره در دسترس از داده‏‏‌های ماهواره GRACE استفاده شد. سپس یک مدل همادی با استفاده از مدل‏‏‌های CMIP6 تولید و تغییرات آینده دما و تبخیر-تعرق پتانسیل (PET) در متوسط پهنه‌‏ای کشور تحت سناریو‏های SSP بررسی شد. نتایج نشان داد آب ذخیره در دسترس طی دو دهه گذشته در ایران روند کاهشی داشته است. برونداد مدل امنیت آبی نشان داد دوره بازگشت کمبود آب در کل کشور منفی است. پایین‏‌ترین مقدار با 10/1- در نیمه شرقی و مناطق مرکزی کشور دیده می‏‌شود که نشان‌دهنده امنیت آبی پایین در این مناطق است. پیش‌‏نگری‏‌های اقلیمی نشان از روند افزایشی قابل توجه دما (0/78 درجه سلسیوس/دهه تحت سناریو SSP5-8.5) و تبخیر-تعرق (153/5 میلی‏‌متر/دهه تحت سناریو SSP5-8.5) در کشور دارد. برای افزایش امنیت آبی نیاز به اتخاذ استراتژی‌های سازگاری مؤثری است که هدف از آن افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک (آب سبز) و کاهش فرسایش خاک به‏‌منظور افزایش کیفیت خاک و حفظ ظرفیت ذخیره‌سازی مخازن (آب آبی) است. بنابراین در برنامه‏‌های آینده کشور باید استراتژی‌های سازگاری با تغییر اقلیم و تأثیر آن بر توزیع مجدد آب از آب سبز به آب آبی و پیامدهای بلندمدت اجتماعی-اقتصادی تغییر اقلیم در نظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

• امنیت آب
• مدل WSIM
• ماهواره GRACE
• تغییر اقلیم
• ایران

موضوعات

• آب، اکوسیستم و محیط‌زیست

مراجع

اسماعیلی‌نژاد، ا. و داوری، ک. 1399. مدیریت تخصیص آب در ایران، بیراهه‌ای در گذر زمان. آب و توسعه پایدار، 7(2): 23-32. doi: 10.22067/jwsd.v7i2.85262
زرین، آ. و داداشی رودباری، ع. 1400. پیش‌نگری دوره‌های خشک و مرطوب متوالی در ایران مبتنی‌بر برونداد همادی مدل‌های تصحیح شده اریبی CMIP6. فیزیک زمین و فضا، 47(3): 561-578. doi:10.22059/jesphys.2021.319270.1007295
زرین، آ. و داداشی رودباری، ع. 1401. مدیریت ریسک اقلیمی (CRM) و ضرورت تدوین و اجرای برنامه‌های سازگاری ملی (NAPs). آب و توسعه پایدار، 9(1): 85-94.  doi:10.22067/jwsd.v9i1.2111.1095
مالکی، ن.، شاکری بستان آباد، ر.، صالحی کمرودی، م. و سیدآبادی، س. 1400. بررسی وضعیت شاخص ترکیبی امنیت آبی استان‏های ایران در بازه 1390-1395: کاربردی از روش‌های تحلیل چندمعیاره. آب و توسعه پایدار، 8(2): 21-32. doi:10.22067/jwsd.v8i2.1028
مرکز پژوهش‏های مجلس شواری اسلامی. 1400. بررسی تحلیلی شرایط موجود و تبیین وضعیت آینده بحران آب در کشور. شماره مسلسل: 18067، کد موضوعی 250. تاریخ انتشار 19/11/1400. تهران، ایران.

2030 Water Resources Group. 2009. Charting Our Water Future: Economic Frameworks to Inform Decision-Making. Accessed January 1, 2023. http://www.2030wrg.org/wp-content/uploads/2014/07/Charting-Our-Water-Future-Final.pdf.
Babel M. S., Shinde V. R., Sharma D. and Dang N. M. 2020. Measuring water security: A vital step for climate change adaptation. Environmental Research, 185: 109400. doi: 10.1016/j.envres.2020.109400.
Bai H., Xiao D., Wang B., Liu D. L., Feng P. and Tang, J. 2021. Multi‐model ensemble of CMIP6 projections for future extreme climate stress on wheat in the North China Plain. International Journal of Climatology, 41: 171-186.  doi: 10.1002/joc.6674.
Chellaney B. 2011. Water: Asia's new battleground, volume 1. Georgetown University Press. Washington, D.C, USA.
Crawford J., Venkataraman K. and Booth J. 2019. Developing climate model ensembles: A comparative case study. Journal of hydrology, 568: 160-173. doi: 10.1016/j.jhydrol.2018.10.054.
Fonseca A., Andrade C. and Santos J. A. 2022. Agricultural Water Security under Climate Change in the Iberian Peninsula. Water, 14(5): 768. doi: 10.3390/w14050768.
Food and Agriculture Organization (FAO). 2015. The State of Food Insecurity in the World 2015, Intl. Food for Agric. Dev. World Food Program. Rome, Italy.
Hameed M., Moradkhani H., Ahmadalipour A., Moftakhari H., Abbaszadeh P. and Alipour, A. 2019. A review of the 21st century challenges in the food-energy-water security in the Middle East. Water, 11(4): 682. doi: 10.3390/w11040682.
Intelligence Community Assessment. 2012. Global Water Security. February. Accessed January 1, 2023. https://www.dni.gov/files/documents/Special%20Report_ICA%20Global%20Water%20Security.pdf.
International Energy Agency (IEA). (2016) World Energy Outlook 2016 Energy Access Database, Cedex, France.  Accessed January 1, 2023, available at: http://www.iea.org/weo. last access: 20 January 2020.
Jianyun Z., Guoqing W., Yang Y., Ruimin H. and Jiufu L. 2009. Impact of climate change on water security in China. Advances in Climate Change Research, 5(00): 34.
Mishra B. K., Kumar P., Saraswat C., Chakraborty S. and Gautam, A. 2021. Water security in a changing environment: Concept, challenges and solutions. Water, 13(4): 490. doi: 10.3390/w13040490.
Pall P., Allen M. R. and Stone D. A. 2007. Testing the Clausius–Clapeyron constraint on changes in extreme precipitation under CO2 warming. Climate Dynamics, 28(4): 351-363. doi: 10.1007/s00382-006-0180-2.
Patrick H. O. 2020. Climate change, water security, and conflict potentials in South Africa: Assessing conflict and coping strategies in rural South Africa. Handbook of climate change management: Research, leadership, transformation, 1-18.
Rodell M., Famiglietti J. S., Wiese D. N., Reager J. T., Beaudoing H. K., Landerer F. W. and Lo, M. H. 2018. Emerging trends in global freshwater availability. Nature, 557(7707): 651-659. doi: 10.1038/s41586-018-0123-1. 
Rodell M., Houser P.R., Jambor U.E.A., Gottschalck J., Mitchell K., Meng C.J., Arsenault K., Cosgrove B., Radakovich J., Bosilovich M. and Entin, J.K. 2004. The global land data assimilation system. Bulletin of the American Meteorological society, 85(3): 381-394. doi: 10.1175/BAMS-85-3-381.
UN-Water, 2013. Analytical Brief on Water Security and the Global Agenda. Accessed January 1, 2023.  http://i.unu. edu/media/unu.edu/publication/34287/UNWater_watersecurity_analyticalbrief.pdf.
World Bank. 2007. Making the Most of Scarcity Accountability for Better Water Management in the Middle East and North Africa.: World Bank. Washington, DC. USA.
Yeates E., Wahl M., Geheran M.P., Christensen S.D., Mahbubur R., Brown D.T., Baston D.P. and Parris, T.M. 2020, December. Decision Support Tools to Communicate Hydrologic Anomalies and Impacts. In AGU Fall Meeting Abstract, Vol. 2020: 26-08. https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2020AGUFMSY028..02Y/abstract.
Zarrin A. and Dadashi-Roudbari, A. 2021. Projection of future extreme precipitation in Iran based on CMIP6 multi-model ensemble. Theoretical and Applied Climatology, 144(1): 643-660. doi: 10.1007/s00704-021-03568-2.
Zawahri N. A. 2017. Water security in the Middle East, Anthem Press, Tufts University, USA.