سنجش اثر فعالیت‏ های اقتصادی ایران بر تقاضای آب، زمین و انسان در سال 1391، رهیافت جدول داده – ستانده

نوع مقاله : مقاله علمی- ترویجی

نویسندگان

• کوروش جوادی پاشاکی ¹
• سید حسین سجادی فر ²
• محمود احمدپور برازجانی ³
• عبدالعظیم نجیبی فینی ⁴

¹ دانشگاه آزاد اسلامی

² دانشگاه ازاد شهریار

³ دانشگاه زابل

⁴ آب و فاضلاب استان هرمزگان

10.22067/jwsd.v3i1.58453

چکیده

آب منبع حیاتی برای هر پدیده زیستی و اقتصادی است. آب به عنوان یک نهاده برای تولید به شمار می‏ آید. تولید برای هیچ بخشی از اقتصاد، بدون آب میسر نیست. محیط زیست شامل هوا، خاک، جانداران و گیاهان نیز از آب در فرآیندهای زیستی خود استفاده می‏ کنند، بنابراین مقدار تقاضا برای آب به تقاضای نهایی و واسطه ای در بخش ‏های اقتصادی خلاصه نمی‏ شود. در این مقاله اثر فعالیت ‏های اقتصادی و ردپای بوم ‏شناسی آب، زمین و انسان با استفاده از رویکرد جدول داده–ستانده به روش RAS در سطح کلان کشور برای سال 1391 مورد سنجش قرارگرفته است. داده‏ های آماری این پژوهش از حساب های ملی و سالنامه آماری آب می‏‏ باشد. ابتدا ضرایب فزاینده تولید پیوند بخش ‏ها محاسبه شده و سپس ضرایب فزاینده آب، زمین و انسان محاسبه گردیده است. ضرایب فزاینده محاسبه شده در واقع ارتباط بین تقاضای نهایی و مقدار فیزیکی آب، زمین و انسان در اقتصاد ایران را بیان می‏ کند. نتایج نشان می‏ دهد که یک واحد تقاضا یا سرمایه گذاری (برحسب یک میلیارد ریال) در بخش کشاورزی 65722 مترمکعب آب نیاز دارد. همچنین این میزان در بخش های صنعت، معدن، ساختمان و خدمات به ترتیب 13922، 1227، 3260 و 1005 مترمکعب می ‏باشد. همچنین نتایج محاسبه ضریب فزاینده زمین نشان می‏ دهد که یک واحد تقاضا (یک میلیارد ریال) و یا سرمایه ‏گذاری در بخش کشاورزی 137552 مترمربع زمین و در بخش ‏های صنعت 27888 مترمربع، معدن 2576 مترمربع، ساختمان 6419 متر مربع و در بخش خدمات 1832 مترمربع برحسب زمین زیر بنا مورد استفاده قرار می‏ گیرد. همچنین نتایج محاسبات ضریب فزاینده انسان در بخش‏ های اقتصادی نشان می‏ دهد برای یک واحد تقاضا (یک میلیارد ریال)، در بخش کشاورزی به طور تقریبی 4 نفر بطور مستقیم و غیرمستقیم بکار گرفته می‏ شود. بخش معدن نیز به ازای یک واحد تقاضا حدوداً به 1 نفر نیاز دارد. بخش‏ های صنعت، ساختمان و خدمات نیز به ترتیب حدوداً 3 نفر، 5 نفر و 2 نفر بطور مستقیم و غیرمستقیم در فرایند تولید خود بکار می‏گیرند.

کلیدواژه‌ها

• ضریب فزاینده
• بوم‏ شناسی آب
• زمین
• انسان
• جدول داده–ستانده
• روش RAS

---

مراجع

دبیری، م. 1394. کتاب آلودگی محیط زیست (هوا-آب-خاک-و صوت). نشر اتحاد.

کردبچه، م.، منصف، س. و بانوئی، ع.ا. 1393. بررسی روش‏های بهنگام‏سازی RAS وRAS تعدیل شده و سنجش خطاهای آماری آن‏ها. دفترحساب‏های اقتصادی، مرکزآمارایران.

وزارت نیرو. 1391. سالنامه آماری آب در سال 1391.

معاونت امور انرژی وزارت نیرو. 1391. ترازنامه انرژی سال 1391.

مرکز آمار ایران. 1391. حساب‏های ملی مرکز آمار ایران، دفتر حساب‏های اقتصادی. درگاه ملی آمار.

Miller R.E. and Blair P.D. 2009. Input-Output Analysis, Foundations and Extensions, Second Edition, GBR: Cambridge University Press.

Pfister S., Boulay A., Berger M., Hadjikakou M. and Motoshita M. 2017. Understanding the LCA and ISO water footprint: A response to Hoekstra (2016) “A critique on the water-scarcity weighted water footprint in LCA”, Ecological Indicators, 72: 352–359.