امنیت آبی و غذایی در برنامه‏‏‌ریزی اکولوژیک (با تأکید بر چالش اکوسیستمی و رویکرد همبستی در تدوین برنامه هفتم)

نوع مقاله : پژوهشی بنیادی

نویسنده

استادیار پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. تهران. ایران

چکیده

پرسش از امنیت، پرسشی بنیادین از پی‏ریزی بقاء و از زیست (ساختار-کارکرد- عملکرد سامانه‌‏های حیات) می‏‌باشد. آب و غذا برای حیات، استقلال و تعامل هر جامعه‏‌ای ضرورتی استراتژیک (زمینی-خاکی، گیاهی-دامی، اجتماعی-اقتصادی) است. بنابراین با پرسشی زیستی و اکولوژیک (جستجو بر پایه پیوند حوزه‏‌‏های طبیعی و اجتماعی) روبه‌‏رو هستیم. پیش‏‌فرض مقاله عبارت از گسست جغرافیایی و تاریخی (ناپیوندی زمانی-مکانی-فضایی) حاصل از اجرای برنامه و بودجه‏‌های توسعه در کشور است. از این‏رو، مسأله اصلی بر چالش چگونگی طرح پرسش از امنیت آبی و غذایی در برنامه هفتم استقرار دارد. به بیان دیگر، پرسش-چالش اصلی همانا چگونگی طراحی و اجرای امنیت آبی و غذایی در پیوند با فضای اجتماعی است. گسست تدریجی و مستمر جوامع از سرزمین و زمین از یک سو و جدایی کلان حوزه‌‏های علمی (علوم اجتماعی، فنی-مهندسی و علوم پزشکی و دام پزشکی) از سوی دیگر، مانع طرح صحیح مسأله در برنامه‏‌‏های توسعه شده است. شکاف میان حوزه‌‏های زیستی و اجتماعی تلاش‏‌های دانشی-عملیاتی آبی و غذایی را بی‏ثمر می‏‌سازد. برنامه هفتم به‏ عنوان اولین برنامه بهره‏مند از سند ملی آمایش سرزمین پس از انقلاب اسلامی، بهترین نقطه آغاز برای بازطراحی حرکت توسعه کشور بر مدار آمایش سرزمین به مثابه برنامه‌‏ریزی بیوفیزیکی سرزمین است. اتخاذ روش انتقادی متأثر از رویکرد اکولوژیک به برنامه‏‌نویسی و بودجه‌‏ریزی راهگشای تحلیل تغییرات زیستی با تأکید بر امنیت آبی و غذایی می‏‌باشد. به نظر می‏رسد در گام نخست، بازنگری مفهومی از طریق پیوندشناسی و همبست‏‌سازی نظیر همبست «فرهنگ-زیست‏‏بوم-فناوری» و ساخت جعبه ابزار مرکب بین رشته‌‏ای و فرارشته‏‌ای می‏تواند صورت‏‌بندی جدیدی از مسأله را آشکار سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرگلیسمن، ا. 1394. اگرواکولوژی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. چاپ هفتم. مشهد، ایران.
آسپینال، ر. و جی هیل، م. 1392. تغییر کاربری زمین: علم، سیاست و مدیریت. مترجمان: مجتبی رفیعیان، مهران محمودی، و سمیه خالقی. انتشارات آذرخش. چاپ اول. تهران. ایران.
اسلامی، ز.، جنت‏رستمی، س. و اشرف‏زاده، ا. 1398. کاربرد مدل‏سازی در مدیریت رابطه پیوندی آب، غذا و انرژی. آب و توسعه پایدار، 6(2): 1-8. JWSD.V6I2.74126/10.22067 :doi
بعیدی‌نژاد، ح.، دریایی م. و علی آبادی، م. 1384. تحول در ساختار نظام ملل متحد. چاپ اول. تهران، ایران.
بولن، پ. و هاوس، گ. 1392. مدیریت پایدار اگرواکوسیستم: تلفیقی اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی. مترجمان: هادی ویسی، حسین صباحی، حسین محمودی، و کورس خوشبخت. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. چاپ اول. تهران. ایران.
پرانک، ژ. و الحق، م. 1380. گزارش لاهه: پیش ‏زمینه توسعه پایدار (از فکر تا عمل). مترجم: مصطفی مهاجرانی. محیط ‏شناسی، 27(28): 85-99. 20.1001.1.10258620.1380.27.28.9.9 : doi
پوستل، س. 1383. آخرین آبادی. مترجم: امیر عباس صدیقی و مسعود سلطانی. نشر نی. چاپ اول. تهران، ایران.
پیتون، ب.، کامپا، ه. و وینتراستاین، ا. 1380. تنوع زیستی. مترجم: محمد دانش. انتشارات سازمان حفاظت محیط‏زیست. چاپ اول. تهران، ایران.
جباری، آ. و حسین‏پور، ب. 1399. مروری بر مطالعات هیدرولوژی اجتماعی در جهان. تحقیقات منابع آب ایران، 16(3): 222-244.   20.1001.1.17352347.1399.16.3.16.4 : doi
چونداوات، گ. 1383. مبانی آگروفارستری. مترجمان: یعقوب راعی، عادل دباغ محمدی‏ نسب، فرید شکاری، و عزیز جوانشیر. انتشارات دانشگاه زنجان. چاپ اول. زنجان. ایران.
حیدریان، ا. 1384. ده گام برای توسعه مدیریت مشارکت ‏مدار. انتشارات پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری. چاپ اول. تهران، ایران.
خسروی، ق.، رامشت، م.، ثروتی، م. و فورس. ا. 1391. تکتونیک جنبا، انسان، مدنیت. پژوهش ‏های جغرافیای طبیعی، 44(3): 17-38. JPHGR.2012.29212/10.22059 :ا doi
خوش‏رفتار، ر. 1397. ژئومورفولوژی فرهنگی: نقش ژئوسایت‏ های کارستی در باورها و فولکلور (مطالعه موردی: استان زنجان). پژوهش ‏های دانش زمین، 9(34): 129-144.ESRJ.9.2.129/10.29252 :ا doi
سپهر، ع. 1391. وراثت ژئومورفولوژیک: مخاطرات محیطی و تنوع زمینی. مقالات اولین همایش ملّی انجمن ایرانی ژئومورفولوژی، ژئومورفولوژی و زیست‏گاه انسان (فرصت‏ها و محدودیت‏ها). خانه اندیشمندان علوم انسانی، تهران. ایران.  https://search.ricest.ac.ir/dl/search/defaultta.aspx?DTC=36&DC=113803 
سازمان ملل متحد، 1395. گزارش توسعه پایدار جهانی. مترجم: محمدرضا مهربان. انتشارات انجمن حسابداران خبره با همکاری انتشارات رشید. چاپ اول. تهران، ایران.
صفایی، و.، داوری، ک.، و پورمحمد، ی. 1399. ضرورت پیوند آب، انرژی و غذا براساس برنامه استراتژیک توسعه پایدار. آب و توسعه پایدار، 6(2): 9-14. JWSD.V6I2.72591/10.22067 : doi
دانلپ، ر.، و جی برول، ر. 1399. تغییرات اقلیمی و جامعه (گزارش کارگروهی انجمن جامعه‏‌شناسی آمریکا در زمینه جامعه‏‌شناسی و تغییر اقلیم جهانی). مترجمان: عادل ابراهیمی لویه، سلیمان میرزایی راجعونی، انتشارات لویه. چاپ اول. تهران، ایران.
رامشت، م. و بابا جمالی، ف. 1388. استثناگرائی در هویت فضای مدنی ایران، جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(1): 7-13.
صادقی مطلق، م. و طهرانی، م. 1394. نقش خاک‏‌ها در گستره زمین‏‌شناسی پزشکی: عناصر کمیاب. انتشارات موسسه تحقیقات خاک و آب. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. چاپ اول. کرج، ایران.
علی‏زاده، ع. 1380. تئوری و عمل در باستان‏‌شناسی (با فصل‌‏هایی در زیست‏‌شناسی تحولی و معرفت‌‏شناسی). انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور. چاپ اول. تهران، ایران.
فائو. 1393. کشاورزی در جهان به سوی 2030-2050. مترجمان: رویا محمدزاده و سمانه قلی‏پور. انتشارات موسسه پژوهش‌‏های برنامه‌‏ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی. چاپ اول. تهران، ایران.
کریمی، ح.، کرمی، غ. و موسوی، م. 1398. بررسی ویژگی و زمینه‏‌های توسعه جنگل-زراعی. فصلنامه انسان و محیط‏زیست، 17(49): 79-90. 20.1001.1.15625532.1398.17.2.6.6 : doi
کوثر، آ. 1374. مقدمه‌‏ای بر مهار سیلاب‏‌ها و بهره‏‌وری بهینه از آن‏ها (آبیاری سیلابی، تغذیه مصنوعی، بندهای کوتاه خاکی. انتشارات وزارت جهاد سازندگی. چاپ اول. تهران، ایران.
مرشدی، ع .1393. کشاورزی پایدار در زیست‌‏بوم‏‌های مناطق خشک (انقلاب آبی)، انتشارات دانشگاه تهران. چاپ دوم.تهران، ایران.
مهام، م. 1399الف. رقابت و نظم اجتماعی (نقد جامعه‌‏شناسی گسسته‌‏گرا بر مبنای انسان‌‏شناسی یاریگری. راهبرد فرهنگ، 13(50): 53- 84. JSFC.2020.119939/10.22034 : doi
مهام، م. 1399ب. الگوریتم‏‌های فرا ابتکاری و الگویی اندرکنشش «الگوی اندرکنش» حوزه‌‏های طبیعی و انسانی (مطالعه موردی: الگوریتم رقابت استعماری). دومین همایش ملی ریاضیات زیستی. دانشکده علوم ریاضی دانشگاه تبریز، تبریز. ایران.
نانز، پ.، واندربرگ، ج.، و نیکامپ، پ. 1384. اقتصاد اکولوژیکی تنوع زیستی (کاربرد روش‌‏ها و سیاست‌‏ها). مترجم: مجید مخدوم. انتشارات دانشگاه تهران. چاپ اول. تهران. ایران.
نبی‏پور، ا.، رستگار، م.، مرادی، ل.، زیرایی، م.، لاوری، ن.، آل ابراهیم، ع.، امیربندی، ا.، ابول‏زاده، س. و زینب حسینی، س. 1400. اتنوفارماکولوژی گیاهان داوریی استان بوشهر. انتشارات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر. چاپ اول. بوشهر. ایران.
ودیعی، ک. 1350. جغرافیای کشاورزی عمومی. انتشارت دهخدا. چاپ دوم. تهران. ایران.
هرویو، برتران. 1383. حق مردم در خودبسندگی غذایی. مترجم: بهروز صفدری. انتشارات آگاه. چاپ اول. تهران. ایران.

Eriksoon O. 2018. What is biological cultural heritage and why should we care about it? An example from Swedish rural landscapes and forests. Nature Conservation, 28(5): 1-32. doi: 10.3897/natureconservation.28.25067 
Viles H.A. 2019. Biogeomorphology: past, present and future. ELSEVIER, Geomorphology, 366(1):106809.doi: 10.1016/j.geomorph.2019.06.022
Cotterill F.P.D. 2011. Geoecodynamics and the Kalahari Epeirogeny: Linking its Genomic Record, Tree of life and palimpsest into a unified narrative of landscape evolution. South African Journal of Geology, 114(3-4): 489-514. doi: 10.2113/gssajg.114.3-4.489 
Schaal B. 2019. Plants and people: Our shared history and future, Plants, People, Planet, 1(1): 14– 19. doi: 10.1002/ppp3.12 
Ustin, Susan L, Stéphane Jacquemoud, Michel M. Verstraete .1999. Geobotany: Vegetation Mapping for Earth Sciences. In book: Remote Sensing for the Earth Sciences, Manual of Remote Sensing. Volume 3: 189-248. Publisher: John Wiley and Sons. Third Edition. New Jersey, united States. https://www.researchgate.net/publication/271904290_Geobotany_Vegetation_Mapping_for_Earth_Sciences
CAPTCHA Image
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 27
امنیت آبی و غذایی در برنامه هفتم توسعه و آمایش سرزمین
خرداد 1402
صفحه 1-10
  • تاریخ دریافت: 01 اردیبهشت 1402
  • تاریخ بازنگری: 13 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 13 خرداد 1402