نوع مقاله : پژوهشی کاربردی
نویسندگان
1 دکترای جامعه‌شناسی گرایش توسعه اقتصادی و پژوهشگر اندیشکده آب و محیط‌زیست، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران
2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، ایران
چکیده
همواره مدیریت منابع آب نقش مهمی در ادامه زندگی انسان داشته است. هر کجا آب وجود داشته، آبادی هم شکل گرفته است. تحلیل قوانین، برنامهها و سیاستگذاریها و دستورالعملها در حوزه آب از موضوعاتی است که توجه زیادی را در میان صاحبنظران علوم انسانی به سمت خود جلب کرده است. هدف پژوهش حاضر تحلیل گفتمان اسناد بالادستی آب در بازه زمانی 1379-1388 است. جامعه آماری در این پژوهش شامل هشت سند از اسناد بالادستی آب است. روش پژوهش حاضر تحلیل گفتمان به روش لاکلاو و موفه است. یافتهها نشان داد گفتمان اصلی حاکم بر این دوره گفتمان حفاظتی و مشارکت-محور است که دالّ اصلی و نقطه ثقل این اسناد به حساب میآید. این گفتمان با غیریت‌سازی گفتمان دولتی و غیرمشارکتی در مقابل گفتمان خصوصیسازی حفاظتی و مشارکت محور در این اسناد خود را نمایان میسازد. دالهای اصلی و شناوری مثل گفتمان حمایت کیفی از طرحها و برنامهها در مقابل رشد کمی، گفتمان کاهش تصدی دولت و مشارکت مردم، گفتمان نگاه چند بعدی به مدیریت منابع آب، گفتمان واگذاری طرحها به بخش خصوصی، گفتمان تغییر در مدیریت منابع و تمرکززدایی، گفتمان حفاظت محیطزیستی و گفتمان ارتقا فناوری و تولید دانش موید این گفتمان میباشند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
اقبالی، ج.، کلانتری، خ.، اسدی، ع. و جاوید، م. 1399. تحلیل محتوای یک قرن قانونگذاری آب در ایران. مدیریت آب و آبیاری، 10(1): 113-129. Doi: 10.22059/JWIM.2020.291284.723
امیری، ع.، شانه چی، م. و گلشنی، ع. 1399. تأثیر فرآیند سیاستگذاری عمومی بر بحران آب در جمهوری اسلامی ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، 15(4): 45-72. Doi: 10.22034/IPSA.2020.417
باقری، ر.، شیاری، ع.، احدی، ص. و اسماعیل‌زاد، ع. 1400. حکمرانی و سیاستگذاری در خصوص بحران منابع آب در جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات روابط بین‌الملل، 11(1): 249-270. DOI: 10.22034/IRR.2021.134322
بدیسار، س. و احمدی، س. 1396. بررسی صلاحیت های کمیسیون آب زیرزمینی در حقوق آب ایران. مطالعات حقوق و انرژی، 2(2): 213-228. DOI: 10.22059/jrels.2016.62721
بنیاد، ل. 1401. مطالعه جامعه شناختی حکمرانی منابع و مصارف آب در یزد. پایان نامه دکترا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد.
تاجیک، م. و روزخوش، م. 1387. تحلیل نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از منظر تحلیل گفتمان. مجله مسائل جامعه‌شناسی ایران، (5): 83-127. DOI: 20.1001.1.24766933.1387.1387.5.3.0
جمالی، س. و عبداللهی، م. 1400. موانع قانونی حکمرانی آب در ایران; نگاهی به قانون توزیع عادلانه آب. تحقیقات منابع آب ایران، 17(3): 38-48. DOI: 20.1001.1.17352347.1400.17.3.2.7
جوادی پاشاکی، ن. و درویش پور، آ. 1398. مروری بر مفاهیم حساسیت نظری و بازاندیشی در تحقیق کیفی. تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 8: 65-57.
حقیقت، س. ص. 1394. روش‌شناسی علوم سیاسی، انتشارات دانشگاه مفید. چاپ چهارم. قم، ایران.
خانیکی، ح.، زردار، ز. و موسوی، س. 1400. صورت‌بندی‌های گفتمانی مسئله آب ایران در روزنامه‌های سراسری دهه 90. مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 14(1): 89-121. DOI: https://doi.org/10.22035/isih.2022.4414.4412
داودی، ع. ا. 1389. نظریه گفتمان و علوم سیاسی. مطالعات سیاسی، 2(8): 53-76.
ذوالفقاری، ا.، صابر دمیرچی، ح. و باقری بونجار، ع. ر. 1396. بازنمایی جامعه مدنی در مطبوعات: تحلیل گفتمانی جامعه مدنی در مطبوعات ایران طی سال‌های 1388 تا 1393. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 4(9): 43-77. DOI: 10.22080/SSI.2017.1559
روح‌الامینی، م. 1397. آسیب‌شناسی قوانین ایران در خصوص حفاظت و صیانت از منابع آب سطحی و زیرزمینی. مطالعات حقوق و انرژی، 4(1): 61-90. DOI: 10.22059/JRELS.2018.224991.99
زارع شاه‌آبادی، ع. و بنیاد، ل. 1401. تحلیل گفتمان حاکم بر مدیریت منابع آب در اسناد بالادستی کشور (بازه زمانی: 1358-1367). مجله تحقیقات منابع آب، 18(1): 54-67. DOI: 20.1001.1.17352347.1401.18.1.4.2
زارع شاه‌آبادی، ع. و بنیاد، ل. 1402. تحلیل گفتمان برنامه اول و دوم توسعه جمهوری اسلامی ایران در بخش آب. سیاست‌های راهبردی و کلان، 11(42): 381-400. DOI: 10.30507/JMSP.2022.356491.2473
شفیعی، م.، قلی‌زاده سرابی، ش.، جودوی، ع.ا.، مجیدی خلیل‌آباد، م. و قبادی حمزه خانی، ف. 1401. تدوین اطلس دیجیتال منابع آب ایران: ضرورت، چشم انداز و راهبردهای کلان، آب و توسعه پایدار، 9(2): 134-127.
شقاقی شهری، و. 1397. تحلیل برنامه پنجم توسعه از منظر اهداف اقتصادی در سند آینده. مجلس و راهبرد، 25(94): 209-237.
شعبانعلی فمی، ج.، مهدوی، ا. و اسدی، ع. 1400. تحلیل محتوای مؤلفه‌های مدیریت آب کشاورزی در اسناد بالادستی توسعه کشور، مجله تحقیقات و توسعه کشاورزی ایران، 25 خرداد 1400. انتشار آنلاین DOI: 10.22059/IJAEDR.2020.294907.668864
فوزی، ی. و نریمان، س. 1391. اساس اندیشه سیاسی در حوزه دهه اول انقلاب. سیاست معاصر، 91-114.
کسرایی، م.س. و پوزش شیرازی، ع. 1388. نظریه گفتمان لاکلا و موف: ابزار دقیق و کارآمد در درک پدیدارشناسی سیاسی. سیاست، 39(3): 339-360
طالبی صومعه سرایی، م.، زارعیان، م.، فرخ نیا، ع. و روزبهانی، ر. 1400. سیر تحول برنامه‌ریزی و سیاستگذاری آب در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران. مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 14(1): 158-171. DOI: https://doi.org/10.22035/isih.2022.4556.4516
قربانی، م.، راسخی، س. و کرمی، ع. 1396. تحلیل ویژگی های ساختاری سرمایه اجتماعی در استقرار مدیریت روستایی جامعه محور (مطالعه موردی: شهرستان ریگان، استان کرمان). فصلنامه تحقیقات روستایی، 8(2): 228-241.
کاویانی‌راد، م. 1388. بوم‌شناسی سیاسی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 12(3): 7-26. DOI: 20.1001.1.17350727.1388.12.45.1.7
کانون تفکر آب. 1398. مصرف آب در صنعت و معدن. یزد: دانشگاه یزد.
کلانتری، س.، عباس زاده، م.، سعادتی، م.، پورمحمد، ر. و پورمحمد، ن. 1388. تحلیل گفتمان: با تأکید بر گفتمان انتقادی به عنوان روش تحقیق کیفی. مطالعات جامعه‌شناسی، (34): 28-7.
مرادی طادی، م. 1396. آب و سیاست: نگاهی به روند سیاسی شدن آب. مطالعات میان رشته ای علوم انسانی، 9(4):71-90. DOI: https://doi.org/10.22631/isih.2017.1981.2512
مشهدی، ع. 1395. دولت و محیط زیست: از رویکردهای غیردولتی تا رویکردهای مشارکتی. فصلنامه مطالعات دولت، 2(8): 59-80. DOI: https://doi.org/10.22054/tssq.2017.7198
ملکی، ع.، صالحی، س.، کریمی، ل. و شبیری، س. 1401. تحلیل گفتمانی قانون توزیع عادلانه آب در ایران. آب و توسعه پایدار، 9(1): 64-71. DOI: 10.22067/JWSD.V9I1.2110.1088
نیکدار اصل، م.ح. و فتحی فتح، ذ. 1395. تحلیل گفتمان انقلاب اسلامی ایران با استفاده از مفهوم دموکراسی کثرت گرای رادیکال لاکلاو و موفه، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، 35: 140-123.
Basset T. and Peimer A. 2015. Political ecological perspectives on socio-ecological relations. Natures Sciences Société, 165-175
Blaikie P. and Brookfield H. 1987. Land Degradation and Society. Edited ByPiers Blaikie, Harold Brookfield London.
Benjaminsen T.A. and Svarstad S. 2009. Qu'est-ce que la" political ecology"?. Natures Sciences Sociétés, 17(1): 3-11.
Forsyth T. 2003. Critical political ecology: the politics of environmental science. London and New York.
Jonathan D., Schad T. and Sherk G. 2001. Water policy in the United States: a perspective. Water Policy, 3(3): 175-192. DOI: 10.1016/S1366-7017(01)00011-3
Heydari N. and Moradi S. 2020. Water and agricultural policies in Iranian macro-level documents from the perspective of adaptation to climate change. Irrigation and Drainage, 69(5): 1012-1021.
Robbinz P.F. 2004. Political Ecology: A Critical Introduction. Malden. Publisher: Blackwell PubISBN: 1405102659.
Zarezadeh M., Delavar M., Moradi S. and Abbasi H. 2023. Evaluating the effectiveness of macro-level water-saving policies based on water footprint sustainability indicators. Agricultural Water Management, 282. DOI: 10.1016/j.agwat.2023.108272
)
ارسال نظر در مورد این مقاله