بررسی مؤلفه‌های سازمانی مدیریت منابع آب و فاضلاب جزیرۀ قشـم

نوع مقاله : مطالعه موردی

نویسندگان

• زهرا افتخاری فر ¹
• محمد عبدالحسینی ²
• محمدرضا فرزانه ³
• فرامرز مومنی ⁴

¹ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

² علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

³ دانشگاه تربیت مدرس، تهران

⁴ دانشگاه میدسوئیدین

https://doi.org/10.22067/jwsd.v6i2.80827

چکیده

تغییر نوع نظام فکری در مدیریت منابع آب از نگرش مهندسی به نگرش جامع، اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. چنین نگرشی که با مفهوم مدیریت یکپارچۀ منابع آب شناخته می‌شود، بر مبنای مفاهیم زیر شکل گرفته است: یکپارچگی بین سیستم‌های اکولوژیکی و اجتماعی، توجه به سیستم حکمرانی آب و مشارکت ذی‌مدخلان، ظرفیت نهادی سیستم منابع آب، انطباق با تغییرات محیطی و فرآیندهای یادگیری. نهاد آب از طریق سه جزء نهادی آن که شامل قانون آب، سیاست آب و ساختار اجرایی آب است، تحلیل می‌شود. در این مقاله به طور ویژه به تعیین مؤلفه‌های ساختار اجرایی مدیریت منابع آب در محدودۀ مطالعاتی جزیره قشم، با تمرکز بر مطالعه قوانین و اسناد مکتوب پرداخته شده است. جمع‌بندی یافته‌ها حاکی از آن است که جایگاه رسمی سازمان‌های درگیر با موضوع منابع آب در قوانین یکسان نبوده و ابهاماتی را در تفسیر وظایف و ارتباطات سازمانی ایجاد نموده است، که در صورت مدیریت نادرست می‌تواند منجر به برداشت‌های سلیقه‌ای از روابط بین سازمانی و تکالیف قانونی شود. مهم‌ترین موضوعی که از نظر سازمانی در جزیرۀ قشم دیده می‌شود، حضور چند متولی در حوضۀ مدیریت منابع آب است. حضور چند متولی با سطوح مختلف قدرت، نیازمند برنامه‌ریزی و هماهنگی بین سازمان‌های مربوطه برای رسیدن به اهداف در زمینه مدیریت یکپارچه آب می‌باشد. ‌

کلیدواژه‌ها

• جزیره ی قشم
• حکمرانی آب
• ساختار سازمانی
• مدیریت یکپارچه آب
• مناطق آزاد

مراجع

آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن. 1395. طرح جامع توسعه پایدار مردم-محور جزیره قشم به سوی جزیره زیست‌محیطی (اکوآیلند). گزارش جایکا. سازمان منطقه آزاد قشم، قشم.

اقتداری، ا. 1348. آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان. سلسله انتشارات انجمن آثار ملی. ویرایش 1. تهران، ایران.

جعفریان، و. 1395. تحلیل الگوی ساختاری شبکۀ دست‌اندرکاران سازمانی مدیریت منابع آب با هدف استقرار نظام مدیریت یکپارچۀ منابع آب در دشت گرمسار. مجلۀ منابع طبیعی ایران. 69(4): 835-849.

زارعی، ب. و زارعی، ع. 1386. پارادایم تئوریک تبیین‌کننده شکل‌گیری ارتباطات بین سازمانی. فصلنامه دانش مدیریت، 20(78): 45-62.

قاسمیان، مهدی. 1381. بررسی جامع آب جزیره قشم و چالش‌های آینده. سازمان منطقه آزاد قشم. قشم.

قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی. 1389. مجلس شورای اسلامی.

مرادی آیدیشه، ش.، جهان بیگلری، پ. بارانی، ص. و کریمی طاهر، ر. 1392. تبیین فرهنگ سازمانی موثر بر عملکرد ارتباطی سازمان. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت نظامی. 11(4): 89-122.

محمدی کنگرانی، ح. 1391. معرفی تحلیل شبکه‌ای و کاربردهای آن در مدیریت و سیاست‌گزاری منابع طبیعی (مطالعه قانون برنامه چهارم توسعه). مجله حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی، 1(1): 79-92.

مهندسین مشاور طوس آب. 1387. مطالعات طرح جامع تأمین آب قشم، قشم، ایران، سازمان منطقه آزاد قشم.

مهندسان، معماران، اقتصاددانان سوئدی (سوئکو). 1373. مطالعات طرح جامع منطقه آزاد قشم، قشم، ایران، سازمان منطقه آزاد قشم.

Baker S. and Eckerberg K. 2013. A policy analysis perspective on ecological restoration. Ecology and Society, 18(2): 17-28.

Bandaragoda D. J. 2000. A framework for institutional analysis for water resources management in a river basin context. Working Paper 5. International Water Management Institute. Colombo, Sri Lanka.

Holling C. S. and Meffe G. K. 1996. Command and control and the pathology of natural resource management. Conservation Biology, 10(2): 328–337.

Pahl-Wostl C., Craps M., Dewulf A., Mostert E., Tabara D. and Taillieu T. 2007. Social learning and water resources management. Ecology and society, 12(2): 5-24.

Pahl-Wostl C. 2009. A conceptual framework for analysing adaptive capacity and multi-level learning processes in resource governance regimes.Global Environmental Change, 19(3): 354-365.

Madani K. 2014. Water management in Iran: what is causing the looming crisis?. Journal of Environmental Studies and Sciences, 4(4): 315-328.

H., Shamekhi T., Babaii M., Ashtarian K., and Arab D.R. 2009. Policy-Making between Institution, Forest and Water Variables by Path Analysis Method (Case Study; Vezg Watershed/ Kohgiloye va Boyerahmad Province). Iranian Journal of Forest,1(4): 345-359.