بررسی علل کاهش آبدهی قنوات و راهکارهای سازگاری با آن (مطالعه موردی: استان خراسان رضوی)

نوع مقاله : مقاله کوتاه

نویسندگان

• اردلان ذوالفقاران ¹
• فریبرز عباسی ²
• محمد جلینی ³
• محمد کریمی ³

¹ فردوسی مشهد

² سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج

³ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد

https://doi.org/10.22067/jwsd.v6i2.74460

چکیده

با هدف بررسی علل کاهش آبدهی قنوات و ارائه راهکارهای فنی و مدیریتی، 15 رشته قنات در استان خراسان رضوی برای مطالعه انتخاب شدند. علاوه بر تکمیل پرسشنامه‌ها، آبدهی قنوات در دو سال آبی 1386 و 1396 اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که متوسط آبدهی قنوات 21 درصد کاهش داشته است. عللی که سبب کاهش آبدهی قنوات شده شامل: مسائل فنـی (عدم توجه به ماهیت فنی قنوات) و مدیریتی (عدم توجه به بهره‌برداری صحیح از قنوات و کمبود اعتبار) است. در این تحقیق، راهکارهایی برای سازگاری با کاهش آبدهی قنوات ارائه شده که مهم‌ترین آن‌ها شامل: کشت محصولات با نیاز آبی کمتر، استفاده از ارقام مقاوم به خشکی، بهبود مدیریت مزرعه با تغییر الگوی کشت، استفاده از فنّاوری‌های مدرن جهت مرمت و بازسازی قنوات، برنامه‌ریزی برای استفاده صحیح از آب قنات در فصل زمستان و یکپارچگی اراضی پایین‌دست است.

کلیدواژه‌ها

• آبدهی
• بارندگی
• قنات
• فنی
• زراعی

مراجع

احمدی، ا. 1384. تاریخچه، ساختار، جایگاه، نقش و اهمیت قنات در ایران، کنفرانس بین المللی قنات، کرمان، ایران، 1: 9-22.

فرزام‌نیا، م. و عباسی، ف. 1390. بررسی مسائل فنی و بهره‌برداری از قنوات استان کرمان. مجله علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)، 15(55): 41-54.

Barahimi M., Mehrabian H. and Rezaeenejad A. 2007. Some learning from irrigation participatory management in qanats. CD Proceedings of the 4th Asian Regional Conference and 10th International Seminar on Participatory Irrigation Management. May 2-5, Tehran, Iran.

Naseri M., Mirzaee E., Hasheminia S.M. and Davari K. 2007. Estimation of the reasons of qanat degredation and its effect on villagers' participation (case study of six regions in the Khorassan province). CD Proceedings of the 4th Asian Regional Conference and 10th International Seminar on Participatory Irrigation Management. May 2-5, Tehran, Iran.

Rahbari P. and Afsharasl M., 2007. Qanat's environmental impact assessment in arid and semi-arid areas. CD Proceedings of the 4th Asian Regional Conference and 10th International Seminar on Partic