تجربه موفق مدیرت مشارکتی آبیاری: مطالعه موردی شرکت سهامی آبیاری و کشاورزی مجن- شاهرود

نوع مقاله : مقاله علمی- ترویجی

نویسندگان

• شیوا زارع
• داریوش حیاتی

دانشگاه شیراز

https://doi.org/10.22067/jwsd.v1i3.40841

چکیده

با در نظر گرفتن چالش‌های موجود در خصوص پایین بودن راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی، توجه به جایگاه و نقش مشارکت مردم به منظور بهبود کارآیی و اثربخشی آبیاری در کنار استفاده از روش‌ها و ابزار مناسب، امری ضروری است. بر این اساس، رهیافت‌هایی همچون مدیریت مشارکتی آبیاری مطرح شده و به کار گرفته شده است. در این پژوهش، تجربیات شرکت سهامی آبیاری و کشاورزی مجن در شهرستان شاهرود به عنوان نمونه‌ای موفق در نیم قرن مدیریت شبکه آبیاری، مورد مطالعه قرار گرفته و تا حد امکان با کمک روش‌های کیفی و یک تحلیل SWOT، اثرات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی اقدامات شرکت مذکور، مورد تحلیل قرار گرفته است. از جمله مهم‌ترین اثرات اجتماعی فعالیت‌های این شرکت، برقرارشدن عدالت در توزیع آب، قانونمند شدن نحوه‌ی توزیع آب، به حداقل رسیدن تخلفات و سرقت آب، کاهش میزان درگیری و نزاع بر سرآب، افزایش اعتماد به شرکت و کاهش میزان مهاجرت اهالی بوده است. اثرات اقتصادی عمده نیز عبارت بودند از: بهره‌وری دراستفاده از آب، بهبود معیشت مردم، توسعه باغ‌ها، افزایش فعالیت‌های جانبی علاوه بر زراعت و باغداری در منطقه و اشتغال‌زایی در شهر. در خصوص اثرات زیست‌محیطی نیز برای مهار سیلاب‌ها به کاشتن درخت و درختچه در حاشیه رودخانه مبادرت شده و همچنین با ساخت کانال‌ها، سیل تا حدود زیادی مهار شده است. اجرای کانال‌های سنگی سیمانی و توزیع بهینه آب سبب کاهش سیلاب‌های منطقه و کاهش خسارت به گونه‌های گیاهی طبیعی، جنگل‌ها و مراتع شده است.

کلیدواژه‌ها

• مدیریت
• مشارکت
• اجتماعی
• مجن

مراجع

امینی، ا. و خیاطی، م. 1385. عوامل مؤثر بر عدم موفقیت طرح تشکیل تعاونی‌های آب‌بران (استفاده از رگرسیون فازی). مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، 53: 69-91.

چیذری، م. 1387. عوامل تأثیرگذار بر مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه‌های آبیاری. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 39(1): 63-75.

درگاه ملی آمار. 1393.

(http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=123&ArticleType=ArticleView&ArticleID=1683)

ساکبی، ع.، جعفرپور، م.، میربهرسی، ح. آهنگری، ع. و بهتاش، م. 1384. بررسی اقتصادی طرح احداث کانال‌های فرعی اراضی تحت پوشش شبکه آبیاری دز در منطقه شوش از سه دیدگاه فهرست بها، قیمت رسمی مرکز آمار و قیمت بازار در خوزستان. اولین کنفرانس ملی تجربه‌های ساخت شبکه‌ها ی آبیاری و زهکشی. دانشگاه تهران،کرج.

سواتوک، ا.م.، گیسته، ا. و ماریام، ک.1390. مهارت‌های حل تعارض و مذاکره برای مدیریت یکپارچه آب. مترجم حمید پشتوان. نشر وزارت نیرو.

شاهرودی، ع.، چیذری،م. و پزشکی راد، غ. 1387. تأثیر تعاونی آب‌بران بر نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت آب کشاورزی: مطالعه موردی استان خراسان رضوی. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع غذایی)، 22(2):71-85.

نجفی، ب. و شیروانیان، ع. 1385. بررسی موانع مشارکت آب‌بران در مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی. مجله روستا و توسعه، 9(3): 53-71.

Ayrancı Y. and Temizel K. 2011. Participatory irrigation management.Tarım Bilimleri Arastırma Dergisi. 4(1): 77-86.

Facon T. 2007. Performance of Irrigation and Participatory Irrigation Management: Lesson from FAO,s Irrigation Modernization Program in Asia. Available at: www.vncold.vn/Modules/CMS/Upload/13/Documents/PIMfaconEW_19_10_07/PIMfaconEW.pdf

Yercan M. 2003. Management turning-over and participatory management of irrigation schemes: a case study of the Gediz River Basin in Turkey. Agricultural Water Management 62: 205–214.