آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
حسین انصاری؛ اسکندر زند
دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1402
چکیده
سرمقاله:ارزیابی جایگاه امنیت آبی و امنیت غذایی در قانون برنامه هفتم توسعه حسین انصاری/ عضو هیئت تحریریه یادداشت کوتاه:امنیت غذایی در برنامه هفتم توسعه اسکندر زند/ استاد موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور با همکاری علی اکبر باغستانی/ استادیار موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصادکشاورزی و توسعه روستایی
بیشتر
سرمقاله:ارزیابی جایگاه امنیت آبی و امنیت غذایی در قانون برنامه هفتم توسعه حسین انصاری/ عضو هیئت تحریریه یادداشت کوتاه:امنیت غذایی در برنامه هفتم توسعه اسکندر زند/ استاد موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور با همکاری علی اکبر باغستانی/ استادیار موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصادکشاورزی و توسعه روستایی
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
محمود مهام
چکیده
پرسش از امنیت، پرسشی بنیادین از پیریزی بقاء و از زیست (ساختار-کارکرد- عملکرد سامانههای حیات) میباشد. آب و غذا برای حیات، استقلال و تعامل هر جامعهای ضرورتی استراتژیک (زمینی-خاکی، گیاهی-دامی، اجتماعی-اقتصادی) است. بنابراین با پرسشی زیستی و اکولوژیک (جستجو بر پایه پیوند حوزههای طبیعی و اجتماعی) روبهرو هستیم. ...
بیشتر
پرسش از امنیت، پرسشی بنیادین از پیریزی بقاء و از زیست (ساختار-کارکرد- عملکرد سامانههای حیات) میباشد. آب و غذا برای حیات، استقلال و تعامل هر جامعهای ضرورتی استراتژیک (زمینی-خاکی، گیاهی-دامی، اجتماعی-اقتصادی) است. بنابراین با پرسشی زیستی و اکولوژیک (جستجو بر پایه پیوند حوزههای طبیعی و اجتماعی) روبهرو هستیم. پیشفرض مقاله عبارت از گسست جغرافیایی و تاریخی (ناپیوندی زمانی-مکانی-فضایی) حاصل از اجرای برنامه و بودجههای توسعه در کشور است. از اینرو، مسأله اصلی بر چالش چگونگی طرح پرسش از امنیت آبی و غذایی در برنامه هفتم استقرار دارد. به بیان دیگر، پرسش-چالش اصلی همانا چگونگی طراحی و اجرای امنیت آبی و غذایی در پیوند با فضای اجتماعی است. گسست تدریجی و مستمر جوامع از سرزمین و زمین از یک سو و جدایی کلان حوزههای علمی (علوم اجتماعی، فنی-مهندسی و علوم پزشکی و دام پزشکی) از سوی دیگر، مانع طرح صحیح مسأله در برنامه‌های توسعه شده است. شکاف میان حوزههای زیستی و اجتماعی تلاشهای دانشی-عملیاتی آبی و غذایی را بیثمر میسازد. برنامه هفتم به عنوان اولین برنامه بهرهمند از سند ملی آمایش سرزمین پس از انقلاب اسلامی، بهترین نقطه آغاز برای بازطراحی حرکت توسعه کشور بر مدار آمایش سرزمین به مثابه برنامه‌ریزی بیوفیزیکی سرزمین است. اتخاذ روش انتقادی متأثر از رویکرد اکولوژیک به برنامهنویسی و بودجهریزی راهگشای تحلیل تغییرات زیستی با تأکید بر امنیت آبی و غذایی میباشد. به نظر می‌رسد در گام نخست، بازنگری مفهومی از طریق پیوندشناسی و همبستسازی نظیر همبست «فرهنگ-زیستبوم-فناوری» و ساخت جعبه ابزار مرکب بین رشتهای و فرارشتهای می‌تواند صورتبندی جدیدی از مسأله را آشکار سازد.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
لیلی بنیاد؛ اکبر زارع شاه آبادی
چکیده
همواره مدیریت منابع آب نقش مهمی در ادامه زندگی انسان داشته است. هر کجا آب وجود داشته، آبادی هم شکل گرفته است. تحلیل قوانین، برنامهها و سیاستگذاریها و دستورالعملها در حوزه آب از موضوعاتی است که توجه زیادی را در میان صاحبنظران علوم انسانی به سمت خود جلب کرده است. هدف پژوهش حاضر تحلیل گفتمان اسناد بالادستی آب در بازه ...
بیشتر
همواره مدیریت منابع آب نقش مهمی در ادامه زندگی انسان داشته است. هر کجا آب وجود داشته، آبادی هم شکل گرفته است. تحلیل قوانین، برنامهها و سیاستگذاریها و دستورالعملها در حوزه آب از موضوعاتی است که توجه زیادی را در میان صاحبنظران علوم انسانی به سمت خود جلب کرده است. هدف پژوهش حاضر تحلیل گفتمان اسناد بالادستی آب در بازه زمانی 1379-1388 است. جامعه آماری در این پژوهش شامل هشت سند از اسناد بالادستی آب است. روش پژوهش حاضر تحلیل گفتمان به روش لاکلاو و موفه است. یافته‌ها نشان داد گفتمان اصلی حاکم بر این دوره گفتمان حفاظتی و مشارکت-محور است که دالّ اصلی و نقطه ثقل این اسناد به حساب میآید. این گفتمان با غیریتسازی گفتمان دولتی و غیرمشارکتی در مقابل گفتمان خصوصیسازی حفاظتی و مشارکت محور در این اسناد خود را نمایان میسازد. دالهای اصلی و شناوری مثل گفتمان حمایت کیفی از طرحها و برنامهها در مقابل رشد کمی، گفتمان کاهش تصدی دولت و مشارکت مردم، گفتمان نگاه چند بعدی به مدیریت منابع آب، گفتمان واگذاری طرحها به بخش خصوصی، گفتمان تغییر در مدیریت منابع و تمرکززدایی، گفتمان حفاظت محیطزیستی و گفتمان ارتقا فناوری و تولید دانش موید این گفتمان میباشند.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
سعید زاهدی؛ محسن برخوردار؛ مجید طاهرپور
چکیده
تدوین استراتژی‌های راهبردی در بخش کشاورزی باتوجهبه محدودیتهای منابع آبی، می‌تواند امنیت غذایی کشور را تأمین و از نیاز غذایی کشور به خارج بکاهد. تولید آبزیان به‌عنوان یک منبع پروتئینی سالم و مغذی، می‌تواند نقش مهمی در اشتغال، تامین سلامت و امنیت غذایی پایدار جامعه بازی کند. در این راستا، استفاده از سامانههای ...
بیشتر
تدوین استراتژی‌های راهبردی در بخش کشاورزی باتوجهبه محدودیتهای منابع آبی، می‌تواند امنیت غذایی کشور را تأمین و از نیاز غذایی کشور به خارج بکاهد. تولید آبزیان به‌عنوان یک منبع پروتئینی سالم و مغذی، می‌تواند نقش مهمی در اشتغال، تامین سلامت و امنیت غذایی پایدار جامعه بازی کند. در این راستا، استفاده از سامانههای نوین آبزیپروری که توان تولیدی بالا و مصرف آب کمتری دارند، می‌تواند در رسیدن به آبزیپروری پایدار بسیار مفید باشد. در این مقاله، ضمن بررسی وضعیت کنونی آبزیپروری در جهان، میزان تولیدات آبزیپروری در کشور ارائه خواهد شد. همچنین، به نقش و اهمیت آبزیپروری در رسیدن به امنیت غذایی پایدار خواهیم پرداخت. در پایان، علاوه بر مرور تکالیف و عملکرد سازمان شیلات ایران در برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، موانع تحقق اهداف برنامه‌های توسعهای در زمینه آبزیپروری در ایران بحث خواهد شد.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
آذر زرین؛ عباسعلی داداشی رودباری
چکیده
امنیت آبی شامل استفاده پایدار و حفاظت از سامانههای آبی، حفاظت در برابر مخاطرات مرتبط با آب، توسعه پایدار منابع آب و حفاظت از عملکردها و خدمات آب برای انسان و محیط‌زیست است. جهت بررسی امنیت آبی در دهههای گذشته از مدل امنیت آبی WSIM-GLDAS و جهت بررسی آب ذخیره در دسترس از دادههای ماهواره GRACE استفاده شد. سپس یک مدل همادی با ...
بیشتر
امنیت آبی شامل استفاده پایدار و حفاظت از سامانههای آبی، حفاظت در برابر مخاطرات مرتبط با آب، توسعه پایدار منابع آب و حفاظت از عملکردها و خدمات آب برای انسان و محیط‌زیست است. جهت بررسی امنیت آبی در دهههای گذشته از مدل امنیت آبی WSIM-GLDAS و جهت بررسی آب ذخیره در دسترس از دادههای ماهواره GRACE استفاده شد. سپس یک مدل همادی با استفاده از مدل‌های CMIP6 تولید و تغییرات آینده دما و تبخیر-تعرق پتانسیل (PET) در متوسط پهنهای کشور تحت سناریوهای SSP بررسی شد. نتایج نشان داد آب ذخیره در دسترس طی دو دهه گذشته در ایران روند کاهشی داشته است. برونداد مدل امنیت آبی نشان داد دوره بازگشت کمبود آب در کل کشور منفی است. پایینترین مقدار با 10/1- در نیمه شرقی و مناطق مرکزی کشور دیده می‌شود که نشان‌دهنده امنیت آبی پایین در این مناطق است. پیشنگریهای اقلیمی نشان از روند افزایشی قابل توجه دما (0/78 درجه سلسیوس/دهه تحت سناریو SSP5-8.5) و تبخیر-تعرق (153/5 میلیمتر/دهه تحت سناریو SSP5-8.5) در کشور دارد. برای افزایش امنیت آبی نیاز به اتخاذ استراتژی‌های سازگاری مؤثری است که هدف از آن افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک (آب سبز) و کاهش فرسایش خاک بهمنظور افزایش کیفیت خاک و حفظ ظرفیت ذخیره‌سازی مخازن (آب آبی) است. بنابراین در برنامه‌های آینده کشور باید استراتژی‌های سازگاری با تغییر اقلیم و تأثیر آن بر توزیع مجدد آب از آب سبز به آب آبی و پیامدهای بلندمدت اجتماعی-اقتصادی تغییر اقلیم در نظر گرفته شود.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
عاطفه دماوندی؛ حشمت اله سعدی؛ کریم نادری مهدیی؛ عاطفه ملکیان
چکیده
باتوجهبه افزایش جمعیت، محدود بودن ظرفیت منابع آبی و تغییر اقلیم بروز خشکسالی اجتناب ناپذیر خواهد بود، این مهم سبب ایجاد حساسیت متخصصان توسعه درباره این منبع حیات بخش و تنظیم چهارچوب عرضه منابع آبی شده است. در این راستا بهره‌گیری شاخصی چند بعدی در قالب پنج محور اصلی در برگیرنده منابع، دسترسی، مصرف، ظرفیت و محیط‌زیست، بهمنظور ...
بیشتر
باتوجهبه افزایش جمعیت، محدود بودن ظرفیت منابع آبی و تغییر اقلیم بروز خشکسالی اجتناب ناپذیر خواهد بود، این مهم سبب ایجاد حساسیت متخصصان توسعه درباره این منبع حیات بخش و تنظیم چهارچوب عرضه منابع آبی شده است. در این راستا بهره‌گیری شاخصی چند بعدی در قالب پنج محور اصلی در برگیرنده منابع، دسترسی، مصرف، ظرفیت و محیط‌زیست، بهمنظور بررسی عوامل موثر در بحران آب کشاورزی ارزیابی دسترسی به منابع آب کشاورزی و همچنین بررسی کمبود آب در سطح فرامنطقه‌ای سودمند خواهد بود. بنابراین در این مقاله با هدف محاسبه شاخص فقر آب کشاورزی ابعاد مختلف موثر بر فقر آبی بررسی و سپس به تبیین شاخص‌های بحرانی در شهرستان‌های مورد مطالعه پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان داد، شهرستان کبودراهنگ به دلیل ضعف در دو مولفه محیط‌زیست (مصرف زیاد سموم و کود و کیفیت پایین آب) و دسترسی (دسترسی کشاورز به آب و پتانسیل زمین) با فقر آب کشاورزی معادل 42/06 وضعیت بحرانی‌تری نسبت به سایر شهرستانها دارد. شهرستان ملایر به دلیل دسترسی بهتر به منابع و کسب امتیاز بالاتر در مولفه محیط‌زیست از دیدگاه شاخص فقر آبی وضعیت مطلوب‌تری دارد. همچنین یافته‌ها نشان‌دهنده ضعف مدیریت مصرف منابع آب و پایین بودن ظرفیت انسانی و واقعی (توان کشاورز برای مدیریت کردن آب کشاورزی در سطح مزرعه) در شهرستان‌های مورد مطالعه است.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
وحید بابایی نژاد؛ بابک خورسندی
چکیده
با کاهش منابع طبیعی آب‌شیرین، فعالیت کارخانههای آبشیرینکن در حال افزایش است. پساب این کارخانهها بلافاصله به محیط دریا بازگردانده می‌شود. پساب تولیدی مواد شیمیایی و نمک بسیار زیادی دارد که در صورت تخلیه نامناسب باعث برهم زدن تعادل محیط‌زیست دریا می‌شود. استفاده از مدل‌های عددی برای بررسی روشهای ...
بیشتر
با کاهش منابع طبیعی آب‌شیرین، فعالیت کارخانههای آبشیرینکن در حال افزایش است. پساب این کارخانهها بلافاصله به محیط دریا بازگردانده می‌شود. پساب تولیدی مواد شیمیایی و نمک بسیار زیادی دارد که در صورت تخلیه نامناسب باعث برهم زدن تعادل محیط‌زیست دریا می‌شود. استفاده از مدل‌های عددی برای بررسی روشهای مختلف تخلیه، یکی از ارزانترین روشها است. در این تحقیق برای اولین بار به اعتبارسنجی نتایج مدل‌های VISJET ،CORJET و (RNG (k-ε برای تخلیه پساب چگال پرداخته می‌شود. برای این منظور نتایج شبیهسازی این مدلها در محیط ساکن و پویا، با نتایج مطالعههای آزمایشگاهی مختلف مقایسه می‌شود. باتوجهبه نتایج، مدل RNG سرعت محوری جت را به خوبی و با خطای ناچیزی در مقایسه با مدل‌های انتگرالی و آزمایشگاهی برآورد می‌کند. هر سه مدل اکثر پارامترهای مربوط به تخلیه پساب چگال را در مقایسه با مطالعههای آزمایشگاهی کمتر تخمین میزنند. مدل‌های CORJET و VISJET میزان رقیقسازی پساب را با خطای بالایی برآورد می‌کنند اما مدل RNG به دلیل درنظر گرفتن آشفتگی جریان، میزان رقیقسازی پساب را با خطای قابل قبولی تخمین میزند. مهمترین مزیت مدل‌های انتگرالی CORJET و VISJET مدلسازی آسان و زمان محاسبه بسیار کم در مقایسه با مدل آشفتگی RNG است. باتوجهبه نتایج ارائه شده میتوان نتیجه گرفت مدل RNG به دلیل درنظرگرفتن آشفتگی جریان و ارائه نتایج دقیق، برای انجام مطالعههای مربوط به تخلیه پساب چگال حاصل از کارخانههای آبشیرینکن مناسب است.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
حسنا شفائی؛ کاظم اسماعیلی
چکیده
یکی از اهداف ارزیابی چرخه عمر، تصمیم‌گیری محیطزیستی در مورد پاکسازی محلهای آلوده، آبهای آلوده و احیای آب با روشهای مختلف است. مشکلات کمبود آب به دلیل کاهش بارندگی، افزایش جمعیت، کاهش منابع آب و عدم وجود چارچوب قانونی برای مدیریت آب جدی‌تر می‌شود. بنابراین، تجزیه و تحلیل مناسب آثار و نتایج روشهای مورد استفاده ...
بیشتر
یکی از اهداف ارزیابی چرخه عمر، تصمیم‌گیری محیطزیستی در مورد پاکسازی محلهای آلوده، آبهای آلوده و احیای آب با روشهای مختلف است. مشکلات کمبود آب به دلیل کاهش بارندگی، افزایش جمعیت، کاهش منابع آب و عدم وجود چارچوب قانونی برای مدیریت آب جدی‌تر می‌شود. بنابراین، تجزیه و تحلیل مناسب آثار و نتایج روشهای مورد استفاده جهت تصفیه آب، عوامل آلودهکننده آبهای زیرزمینی و فرآیندهای مختلف تأمین آب مورد نیاز، لازم بوده و یکی از ابزارهایی که می‌تواند چنین تحلیلی را انجام دهد، ارزیابی چرخه عمر (LCA) است که براساس درک کامل سیستم از دادههای واقعی به دست آمده است. در این پژوهش به تحلیل ارزیابی چرخه عمر بر فرآیندهای تصفیه فاضلاب، نمکزدایی و ردپای آب با در نظر گرفتن منابع آبی مختلف پرداخته شده است. نتایج این تحلیل نشان داد بیشترین موضوع مورد بررسی در ارزیابی چرخه عمر تصفیه فاضلاب و بیشترین نوع فاضلاب مورد مطالعه فاضلاب شهری بوده است. کمترین موضوع مورد بررسی مهندسی رودخانه بود. در بین کشورهای مختلف سهم ایران از مطالعات ارزیابی چرخه عمر بر مدیریت آب، کمترین تعداد بوده و با توجه به اهمیت موضوع ارزیابی چرخه عمر و تأثیر محیطزیستی روشها و فرآیندهای مختلف بر تأمین آب مورد نیاز در بخشهای کشاورزی، شرب و صنعت توجه و انجام بیشتر مطالعات در این زمینه را میطلبد.
مدیریت آب و اقتصاد
نجمه گازر حبیب آبادی؛ هاشم درخشان
چکیده
کشور ایران در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک واقع شده، که بخش بزرگی از نیازهای آبی آن از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود. در دوره‌های خشکسالی شدید و طولانی‌مدت که امکان تأمین آب از منابع آب سطحی وجود ندارد؛ آب زیرزمینی یگانه منبع تأمین آب خواهد بود. عدم توجه به مدیریت تقاضا و کنترل اضافه برداشت می‌تواند تنش آبی ایجاد شده را با کاهش ذخیره ...
بیشتر
کشور ایران در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک واقع شده، که بخش بزرگی از نیازهای آبی آن از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود. در دوره‌های خشکسالی شدید و طولانی‌مدت که امکان تأمین آب از منابع آب سطحی وجود ندارد؛ آب زیرزمینی یگانه منبع تأمین آب خواهد بود. عدم توجه به مدیریت تقاضا و کنترل اضافه برداشت می‌تواند تنش آبی ایجاد شده را با کاهش ذخیره آب زیرزمینی تشدید نماید. لذا برای کاهش اثرات مخرب خشکسالی و حفاظت از آب زیرزمینی نیاز به استراتژی‌های پیشگیرانه ضروری است. اما متأسفانه اکثر استراتژی‌های کاهش اثرات مخرب خشکسالی منفعلانه بوده و بر تأمین کمبود آب ایجاد شده در دوره خشکسالی، از منابع آب زیرزمینی تمرکز دارد و از توجه به مدیریت توأم آب زیرزمینی-خشکسالی غفلت شده است. باتوجه به اثر پدیده تغییراقلیم بر افزایش شدت و تواتر وقایع حدی که موجب افزایش احتمال وقوع خشکسالی‌های شدید و طولانی مدت می‌شود، ضروری است به استراتژی‌های فعال در این زمینه توجه ویژه شود. رزرو آب زیرزمینی در سال‌های نرمال و مرطوب، از طریق مدیریت تقاضا و کاهش برداشت، به عنوان رویکردی فعالانه می‌تواند علاوهب ر حفظ آب زیرزمینی، مقاومت در برابر خشکسالی را افزایش داده و امنیت تأمین آب در طول خشکسالی‌های شدید را بهبود بخشد. این مقاله در راستای تشریح این رویکرد در دو بخش تدوین شده است. بخش اول به تشریح نحوه برنامه‌ریزی سازمان‌های مرتبط برای مدیریت توأم خشکسالی و آب زیرزمینی پرداخته و در بخش دوم سعی شده رویکردهای جدید در حال انجام در کالیفرنیا تبیین شده، و همچنین کاربرد آن در ایران تشریح شود.
مدیریت آب و اقتصاد
علی سایه میری؛ آرزو چراغی؛ عبدالله شایان؛ اردشیر سلیمانی
چکیده
برخورداری از آب آشامیدنی سالم، بزرگترین کلید سلامت عمومی است. در طول تاریخ بشر، آب به‌عنوان اساسی‌ترین جز بقا شناخته شده و از آن به عنوان اکسیر نادر زندگی یاد شده است. هدف اصلی این مقاله برآورد ارزش اقتصادی کیفیت آب خانگی شهر دهلران با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط (CVM) است. روش نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی ساده انجام شد، تعداد ...
بیشتر
برخورداری از آب آشامیدنی سالم، بزرگترین کلید سلامت عمومی است. در طول تاریخ بشر، آب به‌عنوان اساسی‌ترین جز بقا شناخته شده و از آن به عنوان اکسیر نادر زندگی یاد شده است. هدف اصلی این مقاله برآورد ارزش اقتصادی کیفیت آب خانگی شهر دهلران با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط (CVM) است. روش نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی ساده انجام شد، تعداد نمونه با استفاده از روش کوکران با در نظر گرفتن درجه اطمینان 95% و 50% و خطای 5% تعداد 384 نفر تعیین شد. برای پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن 0/86 به دست آمد. برای اندازه‌گیری میزان تمایل به پرداخت از مدل لاجیت استفاده شد و بر اساس روش حداکثر درست‌نمایی، پارامترهای این مدل برآورد شد. به منظور محاسبه میزان تمایل به پرداخت (WTP) سه مبلغ پیشنهادی 2000 ریال، 4000 ریال و 6000 ریال به صورت سه سوال وابسته به یکدیگر برای هر نفر خانواده در ماه بر اساس میانگین مصرف آب خانوارها در شهر دهلران مطرح شد. نتایج نشان داد متوسط تمایل به پرداخت برای بهبود کیفیت آب خانوار، 5875 ریال و ارزش اقتصادی کیفیت آب خانگی شهر دهلران ماهانه 29316 ریال میباشد. همچنین تأثیر متغیرهای سن، نگرانی از کیفیت آب آشامیدنی، اطلاعات در مورد بیماریهای قابل انتقال و قبض ماهیانه آب اثر معناداری بر تمایل به پرداخت دارند.
آبیاری و کشاورزی
معصومه فراستی؛ علی نخزری مقدم؛ ابراهیم غلامعلی پور علمداری؛ متینه رجب نیا
چکیده
به منظور بررسی اثر عصاره کنوکارپوس بر مقاومت اسفناج به تنش خشکی آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با دو تکرار در سال زراعی 1400-1399 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس انجام شد. عامل‌های مورد بررسی شامل تنش خشکی در پنج سطح (10، 20، 30، 40 و 50 درصد تخلیه مجاز) و عصاره کنوکارپوس در پنج سطح (0، 2، 4، 6 و 8 درصد) بود. ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر عصاره کنوکارپوس بر مقاومت اسفناج به تنش خشکی آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با دو تکرار در سال زراعی 1400-1399 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس انجام شد. عامل‌های مورد بررسی شامل تنش خشکی در پنج سطح (10، 20، 30، 40 و 50 درصد تخلیه مجاز) و عصاره کنوکارپوس در پنج سطح (0، 2، 4، 6 و 8 درصد) بود. نتایج نشان داد که بیشترین افزایش بهرهوری در دوره رشد از تیمار 6% غلظت عصاره به ترتیب 1/045 و 0/235 میکروگرم بر میلی لیتر به دست آمد. بهرهوری آب براساس وزن خشک و بهرهوری آب براساس وزن تر از تیمار بدون عصاره به ترتیب 603/2 درصد و 695/8 درصد حاصل شد. نتایج مقایسه میانگین تحت تنش آبی وزن تر اندام هوایی و از تیمار 2% عصاره به دست آمد. حداکثر طول ریشه به ترتیب به تخلیه مجاز 20 و 30 درصد با 8/17 و 8/07 سانتیمتر به دست آمد و حداقل آن متعلق به تیمار 50 درصد تخلیه رطوبت بود. بیشترین مقدار کلروفیل، بهرهوری آب در دوره رشد و کل آب مصرفی از تیماره شاهد به دست آمد. همچنین بیشترین بهرهوری آب در وزن خشک و وزن تر از تیمار 2% عصاره حاصل شد.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
سیده محدثه طاهری
دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1402، صفحه 105-116
چکیده
ناکافی بودن منابع آب برای تأمین نیازهای تولید مواد غذایی موضوع بسیار مهمی است که در آینده بر اهمیت آن افزوده خواهد شد. اگر منابع آب تجدیدپذیر محلی سبز (در خاک) و آب آبی (در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، مخازن، سفره‌های زیرزمینی) برای تولید یک منبع غذایی مرجع (شامل 3000 کیلوکالری نیاز روزانه که محصولات حیوانی 20 درصد آن را در برگیرد). برای همه ...
بیشتر
ناکافی بودن منابع آب برای تأمین نیازهای تولید مواد غذایی موضوع بسیار مهمی است که در آینده بر اهمیت آن افزوده خواهد شد. اگر منابع آب تجدیدپذیر محلی سبز (در خاک) و آب آبی (در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، مخازن، سفره‌های زیرزمینی) برای تولید یک منبع غذایی مرجع (شامل 3000 کیلوکالری نیاز روزانه که محصولات حیوانی 20 درصد آن را در برگیرد). برای همه ساکنان کافی نباشد، یک واحد تولید مواد غذایی را دچار کمبود آب سبز-آبی می‌‌دانیم. تعداد افرادی که در واحدهای تولید مواد غذایی تحت تأثیر کمبود آب سبز-آبی زندگی می‌کنند از 360 میلیون نفر در سال 1905 (21 درصد جمعیت جهان در آن زمان) به 2/2 میلیارد (34 درصد) در سال 2005 رسیده است. در این مدت کمبود آب سبز-آبی به مناطق وسیعی سرایت کرده است و در مناطق قبلی بیشتر شده است. امنیت آب، مفهومی است که در ابعاد و جوانب مختلف بررسی می‌گردد. چهار بعد از این موارد شناسایی گردیده که هر یک از دو جنبۀ مکمل، تشکیل شده است: مستقیم-غیر مستقیم، کلان-خرد، فنی-سیاسی و صلح-درگیری. در این مطالعه نقش غیرمستقیم آب بر امنیت غذایی در مقیاس جهانی با استفاده از رویکرد کمّی فضایی مورد بررسی قرار داده شد. از آنجا که امنیت غذایی از بسیاری جهات با امنیت آب در هم تنیده شده است، در این مقاله، نقش کمبود آب بر اختلال در تولید غذا و تأثیر تجارت بر این تعامل تجزیه و تحلیل شد و ضمن بررسی ارتباط تاب‌آوری اجتماعی با این موضوعات، مناطقی که در این زمینه با چالش‌های خاصی مواجه بودند، شناسایی شدند. با این کار، مفهوم امنیت آب نظام‌‌مند گردید و در نهایت با مسائل آسیب‌‌پذیری، تاب‌آوری و پایداری مرتبط گردید.
مدیریت آب و اقتصاد
مهدی فصیحی هرندی
دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1402، صفحه 117-119
چکیده
امروزه واژه حکمرانی به یکی از پرکاربردترین اصطلاحات در سیاست‌گذاری تبدیل شده است. بخشی از جذابیّت آن در این است که مفهوم حکمرانی به نوعی نشان‌دهندۀ تضعیف دیدگاه‌های دولت‌محور از قدرت و هدایت سیاست‌ها به سمت اجتماع محوری حکومت است. بخش دیگری از این جذابیت این است که «حکمرانی» بازیگران خصوصی و جامعه مدنی را به‌عنوان منابع ...
بیشتر
امروزه واژه حکمرانی به یکی از پرکاربردترین اصطلاحات در سیاست‌گذاری تبدیل شده است. بخشی از جذابیّت آن در این است که مفهوم حکمرانی به نوعی نشان‌دهندۀ تضعیف دیدگاه‌های دولت‌محور از قدرت و هدایت سیاست‌ها به سمت اجتماع محوری حکومت است. بخش دیگری از این جذابیت این است که «حکمرانی» بازیگران خصوصی و جامعه مدنی را به‌عنوان منابع و ابزارهایی برای سیاست‌گذاری عمومی مشترک به بازی می‌گیرد، حداقل روی کاغذ (Sørensen و Triantafillou، 2009؛ Torfing و همکاران، 2012). لذا حکمرانیِ کارآمد، یکی از بزرگترین پیشرانه‌های رفاه و گسترش عدالت در جوامع است که با تدبیر و دوراندیشی مجانب است. بحران‌های پی‌درپی آب در کشور به ناکارآمدیِ حکمرانیِ آب ترجمه شده به نحوی‌که این ناکارآمدی، نقش محوری در شعله‌ور کردن منازعات، مهار رشد اقتصادی، ماندگاری نابرابری و افزایش تخریب و فشار بر منابع آب و منابع طبیعی و محیط‌زیست ایفا می‌کند. لذا شناخت آسیب‌ها و مسائل سیستم حکمرانی آب کشور و شناخت چشمه‌های ناکارآمدی برای ارتقاء و تبدیل آن به یک سیستم کارا، یک هدف بسیار مهم است که به نظر می‌رسد تنها با تغییر پارادایم حکمرانی آب، امکان‌پذیر باشد. نظام حکمرانی نتوانسته تشخیص دهد کدام بحران را در اولویت قرار دهد، بعد سراغ راه‌حل آن برود. لذا در دور باطلِ راه‌حل‌های تکراری که خود بحران جدید می‌آفریند، گرفتار شده است. قبل از ارائه راه‌حل‌ها، احتمالاً سه مسأله مهم حال حاضر حکمرانی آب کشور، نداشتن یا ندانستن شبکه مسائل حکمرانی، عدم اولویت‌بندی وعدم به اشتراک‌گذاری این مسائل است. تشویق در شناخت و به اشتراک‌گذاری مسائل، لزوماً برای پیدا کردن راه حل نیست، بلکه در بعد اجتماعی عمدتاً برای نزدیک کردن نظرات و ایجاد شفقت و هم‌سوئی بین ذی‌مدخلان است.به این منظور در این نوشتار صرفاً سوالاتی که به نظر می‌رسد بخشی از سوالات محوری سیستم حکمرانی آب کشور است، طرح شده است. مخاطب سوالات، یک فرد فرضی اثر‌گذار در نظام تصمیم‌گیری آب کشور است و در ابتدای هر سوال، یک پیش‌درآمد برای تبیین پشتوانۀ سوالات، نگارش شده است.
