منابع آب سطحی و زیرزمینی
حمید رضا ناصری؛ جواد میبدی؛ حسین اشکتراب
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1401
چکیده
سرمقاله:اثربخشی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینیحمیدرضا ناصری/ عضو هیئت تحریریه یادداشت کوتاه:اجرای موثر طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشورجواد میبدی/ مدیر کل سابق دفتر نظام‌های بهره‌برداری و حفاظت آب و آبفای وزارت نیرو یادداشت کوتاه:تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی سانتاکلارا؛ «دستیابی به تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی ...
بیشتر
سرمقاله:اثربخشی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینیحمیدرضا ناصری/ عضو هیئت تحریریه یادداشت کوتاه:اجرای موثر طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشورجواد میبدی/ مدیر کل سابق دفتر نظام‌های بهره‌برداری و حفاظت آب و آبفای وزارت نیرو یادداشت کوتاه:تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی سانتاکلارا؛ «دستیابی به تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی یک اتفاق نیست؛ بلکه یک فرآیند تحولی کاملاً پیچیده می‌باشد»حسین اشکتراب/ مدیر دپارتمان آب سانتاکلارا (کالیفرنیا)
منابع آب سطحی و زیرزمینی
شیوا قلی زاده سرابی؛ عطاءاله جودوی؛ میثم مجیدی؛ عباس ابراهیمی؛ اعظم رونقی
چکیده
شبکه‌های پایش آب‌زیرزمینی داده‌های مهمی را ارائه می‌دهند که برای درک دینامیک سامانه‌های هیدروژئولوژیکی ضروری هستند. ازآنجاکه هزینه نصب و نگهداری شبکه‌های پایش آب‌زیرزمینی بسیار زیاد است، طراحی بهینه و ارزیابی اثربخشی شبکه پایش ضرورت می‌یابد. این مقاله کاربرد یک روش جدید زمین‌آماری را مبتنی بر مفهوم «احتمال پذیرش»، با ...
بیشتر
شبکه‌های پایش آب‌زیرزمینی داده‌های مهمی را ارائه می‌دهند که برای درک دینامیک سامانه‌های هیدروژئولوژیکی ضروری هستند. ازآنجاکه هزینه نصب و نگهداری شبکه‌های پایش آب‌زیرزمینی بسیار زیاد است، طراحی بهینه و ارزیابی اثربخشی شبکه پایش ضرورت می‌یابد. این مقاله کاربرد یک روش جدید زمین‌آماری را مبتنی بر مفهوم «احتمال پذیرش»، با هدف بهینه‌سازی شبکه چاههای مشاهده‌ای موجود در آبخوان آبرفتی شیروان، واقع در استان خراسان شمالی، ارائه می‌نماید. بهاینمنظور با انتخاب واریوگرام مناسب و با استفاده از کریجینگ معمولی، احتمال پذیرش در آبخوان محاسبه شد. سپس بر اساس الگوی مکانی سطح آب‌زیرزمینی، احتمال پذیرش برای بخش‌های مختلف آبخوان محاسبه و مقادیر «دقت پذیرش» در سطوح احتمالی مختلف تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد با شبکه چاههای مشاهده‌ای موجود، 19/2 درصد از سطح آبخوان دقت پذیرش بسیار بالایی دارد. از سوی دیگر، با اصلاح شبکه چاههای مشاهده‌ای موجود و اضافه شدن نقاط پیشنهادی، 46/7 درصد از سطح آبخوان دقت پذیرش بسیار بالایی خواهد داشت. بنابراین، به نظر می‌رسد ایجاد چاههای مشاهده‌ای جدید در نقاط پیشنهادی و یا جابهجایی چاههای کم اهمیت به این نقاط، باعث افزایش دقت پذیرش و بهبود کارایی شبکه چاههای مشاهده‌ای موجود می‌شود.
منابع آب سطحی و زیرزمینی
زهرا اسلامی؛ خدایار عبدالهی
چکیده
در مناطق خشک و نیمه‌خشک سهم قابل‌توجهی از بارندگی هرگز به نهرها یا آب‌های زیرزمینی نمی‌رسد که این بخش به نام تلفات بارندگی شناخته می‌شود و می‌تواند در میزان جریان رودخانه‌ای یا تغذیه آب‌های زیرزمینی نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد. تلفات بارندگی در بسیاری از مدل‌های هیدرولوژیکی به‌عنوان یکی از اجزای اساسی پیش‌بینی مورد استفاده ...
بیشتر
در مناطق خشک و نیمه‌خشک سهم قابل‌توجهی از بارندگی هرگز به نهرها یا آب‌های زیرزمینی نمی‌رسد که این بخش به نام تلفات بارندگی شناخته می‌شود و می‌تواند در میزان جریان رودخانه‌ای یا تغذیه آب‌های زیرزمینی نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد. تلفات بارندگی در بسیاری از مدل‌های هیدرولوژیکی به‌عنوان یکی از اجزای اساسی پیش‌بینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطالعه مؤلفه‌های تلفات هیدرولوژیکی برگاب، ذخیره چالابی، تبخیرتعرق، نفوذ و رطوبت خاک مرور شده و همچنین مشخصات مؤلفه‌های مذکور، مفاهیم کلی، مطالعات انجام‌شده و همچنین مقایسه روش‌های مفید محاسباتی این اجزاء تلفات هیدرولوژیکی، بیان‌شده‌اند. بررسی مطالعات نشان می‌دهد که با توجه به ماهیت پیچیده و تصادفی فرآیند بارندگی و عوامل متعدد مؤثر بر آن، هنوز از تلفات بارندگی درک جامعی نشده و در بسیاری از شبیه‌سازی‌ها به ساده‌سازی سامانه‌ها از طریق لحاظ نمودن نفوذ به‌عنوان تابع تلفات، بسنده شده است. در نتیجه، غالباً در کاربردهای عملی از مقادیر ثابتی برای تلفات در مدل‌سازی بارندگی استفاده می‌کنند که به لحاظ در نظر نگرفتن تغییرات زمانی و مکانی تلفات، منجر به برآورد نادرستی از کمیت رواناب می‌شود. بنابراین اولاً توجه به قالب زمان و مکان در مدل‌های تلفات بارندگی موجود و حتی مفاهیم آن توصیه می‌شود، ثانیاً باید توجه بیشتری به روابط بین اجزاء شود، زیرا مثلاً در مقیاس زمانی روزانه ممکن است یک مؤلفه نظیر تبخیر تعرق اهمیت کمتری نسبت به بازه‌های زمانی درازمدت پیدا کند یا در یک حوضه آبخیز شهری به علت دست‌کاری انسانی، فرآیندهای تلفات مشابه حوضه‌های طبیعی نباشد.
منابع آب سطحی و زیرزمینی
زهرا کی همایون؛ میثم حاجی زاده؛ فرشاد علیجانی
چکیده
طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور با هدف بازایستادن روند اضافه برداشت و جبران کسری مخازن آب زیرزمینی توسط وزارت نیرو اجرایی شده است. ارزیابی اثربخشی اجرای این طرح در بسیاری از آبخوانهای کشور به دلیل اجرا نشدن کامل طرح و یا نبود اطلاعات کافی انجام‌پذیر نیست. محدوده مطالعاتی اردستان یکی از دشت‌های پایلوت اجرای طرح ...
بیشتر
طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور با هدف بازایستادن روند اضافه برداشت و جبران کسری مخازن آب زیرزمینی توسط وزارت نیرو اجرایی شده است. ارزیابی اثربخشی اجرای این طرح در بسیاری از آبخوانهای کشور به دلیل اجرا نشدن کامل طرح و یا نبود اطلاعات کافی انجام‌پذیر نیست. محدوده مطالعاتی اردستان یکی از دشت‌های پایلوت اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی آبخوان در استان اصفهان است که باتوجه به داده‌های موجود امکان ارزیابی اثربخشی اجرای این طرح در آن وجود دارد. به این منظور، در پژوهش حاضر از داده‌های کمی آبخوان اردستان در بازه سال‌های 1380 تا 1400 به منظور ارزیابی اثربخشی اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی در این محدوده مطالعاتی استفاده شده است. پس از بررسی مو به مو کارهای تعادل‌بخشی انجام شده در محدوده، شامل تولید داده‌ها، نظارت و کنترل بهره‌برداری و ذخیرهسازی مستقیم آب در آبخوان، تأثیر این کارها بر هیدروگراف معرف آبخوان ارزیابی شده است. نتایج نشان داد شیب منحنی تراز سطح ایستابی در سال‌های پس از تعادل‌بخشی بهبود نسبی داشته و عوامل طبیعی بیشترین تأثیر را بر این بهبود داشته است. بهعبارت دیگر، حجم صرفه‌جویی شده آب زیرزمینی برآمده از کارهای طرح تعادل‌بخشی از نظر کمی، زمانی و مکانی تاثیر ناچیزی بر کمیت آب زیرزمینی نشان داد. بررسی اجرای پروژه‌های طرح احیا و تعادل‌بخشی در محدوده اردستان نشان داد، عملکرد در برخی از پروژهها صفر بوده و در سایر موارد نیز طرح‌ها بهطور نیمهکاره اجرا شدند. در پایان، اجرای هر یک از پروژهها براساس داده‌های موجود آسیب‌شناسی شده و دلایل موفق نشدن اثربخشی طرح احیا بررسی شد.
منابع آب سطحی و زیرزمینی
فرشاد علی جانی؛ سیده فاطمه موسوی؛ هادی محمدی
چکیده
طرح احیا و تعادل‌بخشی با هدف جبران کسری مخزن و جلوگیری از افت آبخوانهای زیرزمینی با پروژه‌های مختلف در وزارت نیرو تدوین و در کل کشور در حال اجرا است. اجرای طرح‌های احیا و تعادل‌بخشی در دشت ممنوعه قلعه‌تل، شمال شرق خوزستان، از سال 1397 آغاز شده است. ارزیابی اجرای طرح‌های اجرا شده، با صرفه‌جویی 1/7 میلیون متر مکعبی در سال (حدود 14 درصد ...
بیشتر
طرح احیا و تعادل‌بخشی با هدف جبران کسری مخزن و جلوگیری از افت آبخوانهای زیرزمینی با پروژه‌های مختلف در وزارت نیرو تدوین و در کل کشور در حال اجرا است. اجرای طرح‌های احیا و تعادل‌بخشی در دشت ممنوعه قلعه‌تل، شمال شرق خوزستان، از سال 1397 آغاز شده است. ارزیابی اجرای طرح‌های اجرا شده، با صرفه‌جویی 1/7 میلیون متر مکعبی در سال (حدود 14 درصد کاهش بهره‌برداری از آب زیرزمینی) با مقایسه نوسانات سطح آب زیرزمینی دشت در قبل و بعد از اجرای طرح انجام شده است. نتایج نشان داد که میزان تغییرات سطح ایستابی و حجم آبخوان قلعه‌تل در سال آبی 1401-1400 که در دوره خشک و همراه با اجرای طرح‌های احیا و تعادل‌بخشی در منطقه می‌باشد، مثبت و به ترتیب برابر 0/41 متر و 1/8 میلیون متر مکعب می‌باشد. بر این اساس در حالی که در دوره خشکسالی 1401-1400 عمدۀ دشت‌های استان خوزستان با افت سطح ایستابی و کسری مخزن مواجه شده‌اند، ولی در دشت قلعه‌تل تراز آب زیرزمینی بالا آمده است که می‌تواند به دلیل اثرات مثبت اجرای طرح‌های احیا و تعادل‌بخشی آبخوان باشد. با توجه به تناوب سال‌های با بارش بیشتر از نرمال و خشکسالی، نمی‌توان با قطعیت در ارتباط با اثرات اجرای طرح بر تعادل آبخوان نظر داد و نقش واضح با تأثیر بر روی هیدروگراف معرف، به علت نوسانات کوتاه‌مدت تغییرات سطح آب، قطعی نیست.
منابع آب سطحی و زیرزمینی
ملیحه خدادادی بنیس؛ حمیدرضا ناصری؛ یاسر نیک پیمان
چکیده
افزایش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی موجب ایجاد مشکلاتی مانند افت سطح ایستابی و کاهش حجم ذخیره آبخوانهای کشور شده است. شمار زیاد این مشکلات باعث شده برنامه‌ریزی‌ها‌ی گوناگون برای احیاء و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور به‌کار گرفته شود. یکی از این راهبردها کارگذاشتن کنتور هوشمند بر روی چاههای بهره‌برداری ...
بیشتر
افزایش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی موجب ایجاد مشکلاتی مانند افت سطح ایستابی و کاهش حجم ذخیره آبخوانهای کشور شده است. شمار زیاد این مشکلات باعث شده برنامه‌ریزی‌ها‌ی گوناگون برای احیاء و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور به‌کار گرفته شود. یکی از این راهبردها کارگذاشتن کنتور هوشمند بر روی چاههای بهره‌برداری است. آبخوان دشت شهریار از آن دسته آبخوانهای کشور است که افزایش بهره‌برداری از آن باعث ایجاد مشکلات بسیاری در این آبخوان شده است. در این پژوهش پس از بررسی ویژگی‌های آبخوان دشت شهریار و تغییرات ماهانه سطح آب زیرزمینی در دوره آماری 1398 -1390، کارایی کارگذاشتن کنتور هوشمند بر نوسانات سطح آب زیرزمینی، تجزیه و تحلیل شد. گستره مورد مطالعه به سه بخش تعداد زیاد، متوسط و کم کارگذاشتن کنتور هوشمند تفکیک شد. برای هر یک از بخشها هیدروگراف معرف جداگانه‌ای تهیه شد. نتایج بهدست آمده از تجزیه و تحلیل نقشه‌ها و هیدروگراف‌ها نشان داد در بازه زمانی بعد از کارگذاشتن کنتور هوشمند شیب نوسانات سطح آب زیرزمینی در گستره با تعداد زیاد کارگذاشتن کنتور هوشمند مشابه شیب و روند نوسانات سطح آب زیرزمینی در گستره با تعداد کم کارگذاشتن کنتور هوشمند است؛ بنابراین کارگذاشتن کنتور هوشمند بر روی چاههای بهره‌برداری، با استفاده از روش‌ها و سیاست‌های کنونی، نمی‌تواند یک رویکرد مناسب برای مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی باشد؛ زیرا کارگذاشتن کنتور هوشمند بدون محدود کردن میزان اضافه برداشت کارایی مثبتی بر احیاء و تعادل‌بخشی آبخوان ندارد. در این پژوهش دیگر کارهای انجام شده برنامه تعادل‌بخشی در گستره مورد مطالعه مانند تغذیه مصنوعی و انسداد چاههای غیرمجاز بررسی شدند.
مدیریت آب و اقتصاد
لیلی بنیاد؛ اکبر زارع شاه آبادی؛ مهربان پارسامهر
چکیده
حکمرانی آب، فرآیند تصمیم‌گیری در مجموعه‌ای از سیستم‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و اجرایی به منظور برنامه‌ریزی، توسعه و مدیریت منابع آب و ارائه خدمات آب در بخش‌های مختلف جامعه می‌باشد. استان یزد به دلیل واقع‌شدن در فلات مرکزی، یکی از خشک‌ترین استان‌های کشور است. بنابراین حکمرانی آب به گونه‌ای که بخش‌های مختلف کشاورزی، شرب-بهداشت، ...
بیشتر
حکمرانی آب، فرآیند تصمیم‌گیری در مجموعه‌ای از سیستم‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و اجرایی به منظور برنامه‌ریزی، توسعه و مدیریت منابع آب و ارائه خدمات آب در بخش‌های مختلف جامعه می‌باشد. استان یزد به دلیل واقع‌شدن در فلات مرکزی، یکی از خشک‌ترین استان‌های کشور است. بنابراین حکمرانی آب به گونه‌ای که بخش‌های مختلف کشاورزی، شرب-بهداشت، صنعت و همچنین ذی‌نفعان اصلی، مصرف بهینه‌ای داشته باشند و منابع آب نیز تخریب نگردد، ضروری به نظر می‌رسد. هدف پژوهش حاضر آسیب‌شناسی فرآیند تصمیم‌سازی و عملکرد مدیران در حوزه حکمرانی آب در یزد است. رویکرد پژوهش حاضر کیفی، روش داده‌بنیاد و تکنیک جمع‌آوری اطلاعات مصاحبۀ عمیق نیمه‌ساختاریافته با سه گروه از مدیران و کارشناسان اداری، صاحب‌نظران و خبرگان آزاد حوزه آب و کارفرمایان بخش صنعت و کشاورزی بوده است که به روش نمونه‌گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. تکنیک تحلیل داده‌ها نیز کدگذاری باز، محوری و انتخابی بوده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که مدل حکمرانی آب در یزد، حکمرانی منفعت‌طلبانه است. این نوع حکمرانی به معنای توجه به منافع آنی و کنونی و عدم توجه به وضعیت منابع آب برای آیندگان می‌باشد که دارای ویژگی‌هایی چون حکمرانی دستوری و از بالا به پایین، نمایشی، موقتی، بدون توجه به مسائل زیست‌محیطی و توسعه‌پایدار، عدم وجود تعامل بین مردم و مسئولین و همراه با مشارکت معیوب بهره‌برداران بوده است.
مدیریت آب و اقتصاد
سمانه عابدی؛ فاطمه کامیاب؛ نسترن نصیری
چکیده
تکنولوژیهای کارآمد آبی به‌عنوان ابزار غیراقتصادی در حفاظت از منابع آب، همواره مورد توجه اقتصاددانان محیطزیست واقع شده است. بنابراین این پژوهش با هدف ارزیابی تمایل خانوارهای شهر تهران نسبت به پذیرش تکنولوژیهای کارآمد آبی جهت حفاظت از منابع آب در سال 1399 انجام شده است. برای این منظور با استفاده از روش پیمایشی در قالب مصاحبه ...
بیشتر
تکنولوژیهای کارآمد آبی به‌عنوان ابزار غیراقتصادی در حفاظت از منابع آب، همواره مورد توجه اقتصاددانان محیطزیست واقع شده است. بنابراین این پژوهش با هدف ارزیابی تمایل خانوارهای شهر تهران نسبت به پذیرش تکنولوژیهای کارآمد آبی جهت حفاظت از منابع آب در سال 1399 انجام شده است. برای این منظور با استفاده از روش پیمایشی در قالب مصاحبه و تکمیل پرسشنامه، عوامل موثر بر پذیرش کاربرد تکنولوژیهای کارآمد آبی با بهرهگیری از الگوی لاجیت تعیین شد. نتایج مطالعه نشان داد 57 درصد از نمونه مورد مطالعه، حاضر به پذیرش تجهیزات کارآمد آبی است. همچنین نتایج نشان داد آن است که شاخص نگرش نسبت به حفاظت از آب (با کشش 13/1)، از جمله مهمترین مؤلفه‌های اثرگذار بر پذیرش تکنولوژیهای مذکور می‌باشد. سطح تحصیلات و اندازه خانوار نیز، جایگاه دوم و سوم مهمترین عوامل مؤثر بر پذیرش تکنولوژی کارآمد آبی را به خود اختصاص داده است؛ بهطوریکه با یک درصد افزایش در هر یک از آنها به ترتیب، 3/2 و 2/29 درصد احتمال تمایل به پذیرش استفاده از تکنولوژیهای مذکور افزایش خواهد یافت. در این راستا اعطای تسهیلات به خانوار جهت تهیه ابزارهای کاهشدهنده مصرف آب، اجرای طرح‌های تشویقی، تفکیک اجباری کنتور خانوارها و حذف هزینه آب از روی شارژ، تبلیغ مؤثر از رسانههای عمومی(رادیو، تلویزیون و ...) و فضای مجازی نقش مؤثری در ترغیب خانوارها به استفاده از تکنولوژیهای کارآمد آبی خواهد داشت.
آبیاری و کشاورزی
محمد معصومی؛ حسین شعبانعلی فمی؛ حجت ورمزیاری؛ سمیه کردعلیوند
چکیده
تحقیق حاضر با هدف بررسی پیامدهای اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار و اثر آن بر رضایت و استمرار استفاده از آن در استان قزوین، به روش پیمایشی انجام شد. ابزار اصلی جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه، روش جمع‌آوری داده‌ها مطالعه اسنادی و مصاحبه و جامعه مورد مطالعه این پژوهش در برگیرنده تمام کشاورزانی بود که از سال 1394 تا پایان سال 1397 سیستم آبیاری ...
بیشتر
تحقیق حاضر با هدف بررسی پیامدهای اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار و اثر آن بر رضایت و استمرار استفاده از آن در استان قزوین، به روش پیمایشی انجام شد. ابزار اصلی جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه، روش جمع‌آوری داده‌ها مطالعه اسنادی و مصاحبه و جامعه مورد مطالعه این پژوهش در برگیرنده تمام کشاورزانی بود که از سال 1394 تا پایان سال 1397 سیستم آبیاری تحتفشار را در مزارع خود پیاده کرده بودند (477=N). بر اساس جدول نمونه‌گیری کرجسی و مورگان حجم نمونه 214 نفر تعیین شد و برای تجزیه و تحلیل و توصیف داده‌ها علاوهبر آماره‌های پراکندگی و مرکزیت، از ضریب تغییرات و تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. در این تحقیق ادراک کشاورزان در سه زمینه پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیطزیستی ناشی از اجرای سیستم آبیاری تحت فشار بررسی شد. نتایج نشان داد، بهطورکلی میانگین ادراکی کلی کشاورزان در ارتباط با این سه بعد بالاتر از مقدار متوسط بود (میانگین هر بعد بالاتر از 3). از دیدگاه پاسخگویان مهمترین پیامدهای اجتماعی اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار «کاهش مهاجرت روستاییان»؛ «ایجاد حس رقابت سازنده بین کشاورزان برای استفاده از این سیستمها» و «پایداری و استمرار شغل کشاورزی در منطقه و امید به آینده کشاورزی» است، مهمترین پیامدهای اقتصادی شامل «مدیریت مصرف بهینه آب»؛ «بهبود کمی تولیدات کشاورزی» و «افزایش سرمایهگذاری در مزرعه» و مهمترین پیامدهای محیطزیستی شامل، «امکان توزیع یکنواخت نهادههای تولید از طریق مخازن»؛ «افزایش حاصلخیزی خاک و پایداری منابع آب و خاک» و «امکان آبیاری در تپه ماهورها و شیبها» بودند.
انتقال آب و سازه های آبی
محمدرضا نجارزادگان؛ رامتین معینی
چکیده
شبکه‌های توزیع آب شهری از زیرساخت‌های مهم و پر هزینه شهری می‌باشند. بخش زیادی از هزینه‌های شبکه توزیع آب شهری، مربوط به فرآیندهای اجرایی و خرید متعلقات شبکه توزیع آب است. از‌این‌رو، با کاهش و بهینه‌سازی آن، هزینه شبکه توزیع آب کاهش می‌یابد. به این منظور، لازم است مساله طراحی شبکه توزیع آب شهری در چارچوب یک مساله بهینه‌سازی ...
بیشتر
شبکه‌های توزیع آب شهری از زیرساخت‌های مهم و پر هزینه شهری می‌باشند. بخش زیادی از هزینه‌های شبکه توزیع آب شهری، مربوط به فرآیندهای اجرایی و خرید متعلقات شبکه توزیع آب است. از‌این‌رو، با کاهش و بهینه‌سازی آن، هزینه شبکه توزیع آب کاهش می‌یابد. به این منظور، لازم است مساله طراحی شبکه توزیع آب شهری در چارچوب یک مساله بهینه‌سازی بررسی و با استفاده از یک روش کارآمد حل شود. الگوریتم‌های فراکاوشی از جمله روش‌های کارآمد برای حل مدل‌های بهینه‌سازی می‌باشند. در این تحقیق، دو مثال نمونه یعنی شبکه توزیع آب دوحلقه‌ای تحقیق اسکاک و لای و شبکه توزیع آب شهر نیویورک در محیط نرم‌افزار EPANET مدل‌سازی و با استفاده از نسخه اصلاحی الگوریتم بهینه‌سازی کلونی زنبورعسل مصنوعی در محیط نرم‌افزار MATLAB حل می‌شوند. به‌منظور بررسی کارایی الگوریتم پیشنهادی، نتایج با نسخه پایه و استاندارد الگوریتم کلونی زنبورعسل مصنوعی و سایر نتایج موجود برای دو شبکه شاخص بهنامهای دوحلقه‌ای و شهر نیویورک مقایسه می‌شود. برای شبکه‌های دوحلقه‌ای و شهر نیویورک مقدار تابع هدف به‌ترتیب مقدار تابع هدف 419000 دلار و 13/38 میلیون دلار و هزینه‌محاسباتی به ترتیب مقادیر 2800 و 3800 با استفاده از الگوریتم اصلاحی زنبورعسل مصنوعی بهدست میآید. بررسی نتایج نشان‌دهنده کاهش هزینه‌های احداث و هزینه‌های محاسباتی این الگوریتم در مقایسه با نسخه استاندارد می‌باشد. بنابراین، این الگوریتم، یک الگوریتم کارآمد برای حل مسائل بهینه‌سازی به ویژه طراحی شبکه توزیع آب می‌باشد.
کیفیت آب، بازچرخانی و فاضلاب
محمدحسن رحیمیان؛ حسن غلامی
چکیده
شوری منابع آب کشاورزی توأم با مدیریت ضعیف آبیاری و زهکشی، به‌عنوان مهمترین عامل تهدیدکننده پایداری بخش کشاورزی در اراضی فاریاب شناخته می‌شود. بطوریکه بر اساس یک تخمین کلی، حدود نیمی از کشت‌های آبی کشور در معرض مشکلات شوری با درجات مختلف قرار دارند. با توجه به اینکه تاکنون گزارشی از آخرین وضعیت شوری منابع آب در حال استفاده بخش کشاورزی ...
بیشتر
شوری منابع آب کشاورزی توأم با مدیریت ضعیف آبیاری و زهکشی، به‌عنوان مهمترین عامل تهدیدکننده پایداری بخش کشاورزی در اراضی فاریاب شناخته می‌شود. بطوریکه بر اساس یک تخمین کلی، حدود نیمی از کشت‌های آبی کشور در معرض مشکلات شوری با درجات مختلف قرار دارند. با توجه به اینکه تاکنون گزارشی از آخرین وضعیت شوری منابع آب در حال استفاده بخش کشاورزی تدوین نشده است، این مقاله بر آن شد تا با کمک آمار و اطلاعات موجود در مقیاس ملی، این مهم را انجام دهد. بدین منظور از داده‌های کیفیت (شوری) منابع آب کشاورزی مربوط به شرکت مدیریت منابع آب ایران و همچنین از نتایج مطالعات قبلی در زمینه کیفیت منابع آب سطحی و زیرزمینی استفاده شد. نتایج تحلیل داده‌های مذکور که بر روی 44/5 میلیارد مترمکعب آب‌های زیرزمینی مورد استفاده در بخش کشاورزی انجام گردید، نشان می‌دهد که متوسط هدایت الکتریکی این منابع در حدود 2 دسی زیمنس بر متر است. همچنین از نظر حجمی، حدود 31% این منابع (معادل با 13/8 میلیارد مترمکعب) و حدود 20% از آب‌های سطحی مصرفی در بخش کشاورزی (معادل با 3/6 تا 4/4 میلیارد مترمکعب) دارای شوری‌های بالاتر از عدد میانگین می‌باشند. در انتهای این مقاله، به اثرات شوری بر عملکرد محصول و راهکارهای غلبه بر مشکلات شوری در اراضی فاریاب نیز مختصراً اشاره شده است.
کیفیت آب، بازچرخانی و فاضلاب
فرشاد گلبابائی کوتنائی؛ ناصر مهردادی؛ طاهره تقی زاده فیروزجایی؛ عطیه فهیمی بندپی؛ هادی والهی ریکنده
چکیده
در چند دهه اخیر مدیریت، تصفیه و فرآیند آبگیری لجن فاضلاب به دلیل محتوای بالای مواد مغذی اهمیت زیادی پیدا نموده است. بااین حال، انتخاب فناوری مناسب در این زمینه به دلیل پیچیدگی‌ها و وجود عدم قطعیت‌های زیاد، یک چالش بزرگ است. در این مقاله از یک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به‌عنوان یک ابزار تصمیم‌گیری برای انتخاب روش مناسب آبگیری ...
بیشتر
در چند دهه اخیر مدیریت، تصفیه و فرآیند آبگیری لجن فاضلاب به دلیل محتوای بالای مواد مغذی اهمیت زیادی پیدا نموده است. بااین حال، انتخاب فناوری مناسب در این زمینه به دلیل پیچیدگی‌ها و وجود عدم قطعیت‌های زیاد، یک چالش بزرگ است. در این مقاله از یک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به‌عنوان یک ابزار تصمیم‌گیری برای انتخاب روش مناسب آبگیری در تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب شهر تهران استفاده می شود که در آن ساختار معیارها و فرآیند ارزیابی با توصیف چند گزینه ممکن برای آبگیری لجن تعریف شده است تا نسبت به یکدیگر مقایسه و وزندهی شوند. نتایج با استفاده از نرم‌افزارExpert choice بررسی و ارزیابی شد. مطابق با نتایج، بهترین و مناسب‌ترین فناوری برای آبگیری لجن فاضلاب از بین فناوری‌های فیلترپرس فشاری و نواری، لاگون، سانتریفیوژ و بسترهای لجن خشک‌کن، فرآیند فیلتر پرس نواری برآورد شده است. در نهایت، صحت‌سنجی براساس روش تحلیل حساسیت که اثر تغییرات پارامترهای ورودی بر روی نتایج را نشان می‌دهد، برای معیارهای فنی اقتصادی، محیطزیستی و مدیریتی انجام گرفت و حساسیت گزینهها نسبت به تغییر وزن معیارهای اصلی تعیین شد و نتیاج نشان داد بیشترین حساسیت در معیار اقتصادی متوجه فرآیند لاگون، در معیار فنی متوجه فرآیند سانتریفیوژ، در معیار محیطزیستی متوجه فرآیند سانتریفیوژ و در معیار مدیریتی متوجه فرآیند فیلتر پرس نواری می‌شود. نتایج نشان داد، این روش به دلیل سادگی و قابلیت تطبیق آن با موقعیت‌ها و مناطق مختلف، در سطح ملی برای تصمیم‌گیر‌های مختلف در زمینه انتخاب فرآیندها در تصفیه آب و فاضلاب می‌تواند در نظر گرفته شود.
کیفیت آب، بازچرخانی و فاضلاب
علیرضا رادخواه؛ سهیل ایگدری؛ اسماعیل صادقی نژاد ماسوله
چکیده
یکی از محدودیت‌های اصلی در مسیر توسعه صنعت آبزیپروری در ایران، دسترسی به آب شیرین با کیفیت مطلوب است. این امر سزاور استفاده از فناوری‌های مناسب برای تصفیه پسابهای آبزیپروری است. مطالعه حاضر به بررسی فناوری‌های پرورشی به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف آب در سیستم‌های آبزیپروری ایران با تکیه بر الگوی توسعه ...
بیشتر
یکی از محدودیت‌های اصلی در مسیر توسعه صنعت آبزیپروری در ایران، دسترسی به آب شیرین با کیفیت مطلوب است. این امر سزاور استفاده از فناوری‌های مناسب برای تصفیه پسابهای آبزیپروری است. مطالعه حاضر به بررسی فناوری‌های پرورشی به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف آب در سیستم‌های آبزیپروری ایران با تکیه بر الگوی توسعه پایدار پرداخته است. در این تحقیق، نوآوریهای ایجاد شده در تصفیه پسابهای آبزیپروری در سیستم‌های پرورشی مداربسته، آکواپونیک و سیستم‌های یکپارچه چندمنظوره (IMTA) مورد بحث قرار گرفته است. سیستم آبزیپروری مداربسته (RAS) که پساب را با حذف آلایندههای سمی و بازیافت آب، پالایش میکند، تنها به 10 درصد از حجم کل آب شیرین برای تولید ماهی نیاز دارد. از‌این‌رو، این سیستم به صرفه‌جویی آب کمک میکند. اما بااینحال محدودیت‌هایی دارد، از جمله مهمترین آنها تجمع نیترات در سیستم، هزینه اقتصادی زیاد و مدیریت دشوار آن می‌باشد که با تبدیل مواد مغذی حاصل از پساب آبزیپروری به زیستتوده جلبکی می‌توان بر این محدودیتها پیروز شد. علاوهبر سیستم‌های آبزیپروری مداربسته، آکواپونیک یک سیستم تولید مواد غذایی است که شیوههای مرسوم آبزیپروری و سیستم مداربسته را با هم ترکیب میکند. این روش شامل پرورش آبزیان و کشت گیاهان می‌باشد که به نوعی پیوند فعالیتهای آبزیپروری-کشاورزی را نشان می‌دهد. آبزیپروری یکپارچه چندمنظوره (IMTA) شامل استفاده از ارگانیسمهای همزیست در سیستم‌های پرورشی می‌باشد که باعث بهینه‌سازی تعادل مواد مغذی و پالایش پساب فراهم شده از فعالیتهای آبزیپروری می‌شود. این روش ترکیبی از سطوح تغذیهای مختلف را نشان می‌دهد، از‌این‌رو، پسابهای حاوی مواد آلی و معدنی توسط موجودات مختلف مورد استفاده قرار میگیرند.
منابع آب سطحی و زیرزمینی
حمیدرضا ناصری؛ فرشاد علیجانی
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1401، صفحه 141-146
چکیده
طی دهه اخیر، رخداد خشکسالی‌های مداوم، بهره‌برداری نامتوازن از منابع آب کشور، کاهش آبدهی رودخانه‌ها و چشمه‌ها و افت سطح آب زیرزمینی، باعث رخداد مسائل اجتماعی در مناطق مختلف کشور شده است. بر این اساس پروژه اکتشاف و استحصال منابع آب ژرف کشور، تعریف و با استقبال مسئولین مواجه شد. در نهایت با اختصاص بودجه و تأمین اعتبار، این پروژه از ...
بیشتر
طی دهه اخیر، رخداد خشکسالی‌های مداوم، بهره‌برداری نامتوازن از منابع آب کشور، کاهش آبدهی رودخانه‌ها و چشمه‌ها و افت سطح آب زیرزمینی، باعث رخداد مسائل اجتماعی در مناطق مختلف کشور شده است. بر این اساس پروژه اکتشاف و استحصال منابع آب ژرف کشور، تعریف و با استقبال مسئولین مواجه شد. در نهایت با اختصاص بودجه و تأمین اعتبار، این پروژه از اواسط دهه 1390 شمسی آغاز شد و تاکنون چند حلقه چاه آب ژرف در استان سیستان و بلوچستان حفاری شده است. با این حال نتایج کلی انتشار یافته از حفاری چاههای مذکور به لحاظ کمی و کیفی آنچنان امیدبخش نبوده است، به طوری که وجود آب زیرزمینی ژرف در جنوبشرق و حتی مناطق دیگر کشور در هالهای از ابهام قرار گرفته است. در این مقاله سعی بر آن است تا با توجه به امکانات و محدودیتها، روش در پیش گرفته شده برای اکتشاف آب‌های ژرف در ایران بررسی و راهبردی جدید برای تغییر روند پروژه، پیشنهاد شود.
منابع آب سطحی و زیرزمینی
هاشم درخشان
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1401، صفحه 147-155
چکیده
مهار افت مستمر تراز آب‌زیرزمینی که معمولاً به تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی یاد می‌گردد؛ موضوع جدیدی نیست و اقدامات فراوانی مانند ممنوعه اعلام کردن دشت‌ها، طرح تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی، طرح سازگاری با کم‌آبی و ... در راستای آن تدوین و ابلاغ شده است. اما سوال اساسی این است که چرا در عرصۀ عمل، این گونه طرح‌ها کارایی لازم را نداشته و همچنان ...
بیشتر
مهار افت مستمر تراز آب‌زیرزمینی که معمولاً به تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی یاد می‌گردد؛ موضوع جدیدی نیست و اقدامات فراوانی مانند ممنوعه اعلام کردن دشت‌ها، طرح تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی، طرح سازگاری با کم‌آبی و ... در راستای آن تدوین و ابلاغ شده است. اما سوال اساسی این است که چرا در عرصۀ عمل، این گونه طرح‌ها کارایی لازم را نداشته و همچنان کشور با افت مستمر تراز آبخوان مواجه می‌باشد؟ این یاداشت فنی سعی در پاسخ به این سوال اساسی دارد و برای تبیین پاسخ این سوال، عبارت «تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی سهل ممتنع»، را بسط و کاربرد نموده است. این عبارت بر این مفهوم دلالت دارد که حرکت از شرایط کنونی (حاکمیت نهادهای دولتی) به شرایط مطلوب (مدیریت یکپارچه و مشارکتی در سطح حوضه آبریز) تغییری کوتاه‌مدت نبوده، بلکه فرآیندی مبتنی بر ظرفیتسازی برای تکامل و تحول در نهادهای مدیریت می‌باشد. لذا ضروری است برنامههای تعادل‌بخشی آب‌زیرزمینی به فراخور این مسیر پیچیده و طاقتفرسا تنظیم گردد.
منابع آب سطحی و زیرزمینی
هادی میرابوالقاسمی
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1401، صفحه 155-157
چکیده
علیرغم ویژگی‌های ارزشمند طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور، عدم توجه به موارد زیر در تدوین چارچوب‌های طرح را می‌توان از نقاط ضعف آن دانست:- تجربه‌های تاریخی در زمینۀ مدیریت منابع آب زیرزمینی.- کاهش تصدی‌گری دولت و دولت‌سالاری.- عوامل غیر کشاورزی اثرگذار بر بیلان منابع آب زیرزمینی.به نظر می‌رسد چنانچه توان سازمانی و ...
بیشتر
علیرغم ویژگی‌های ارزشمند طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور، عدم توجه به موارد زیر در تدوین چارچوب‌های طرح را می‌توان از نقاط ضعف آن دانست:- تجربه‌های تاریخی در زمینۀ مدیریت منابع آب زیرزمینی.- کاهش تصدی‌گری دولت و دولت‌سالاری.- عوامل غیر کشاورزی اثرگذار بر بیلان منابع آب زیرزمینی.به نظر می‌رسد چنانچه توان سازمانی و کارشناسی صرف شده و بودجۀ هزینه شده برای این طرح، صرفاً در زمینۀ ایجاد، نهادینه کردن و استقرار تشکلهای بهره‌برداران و پیادهسازی مدیریت مشارکتی منابع آب زیرزمینی صرف میشد و با درسآموزی از تجربه‌های تاریخی و در جهت کاهش دولت‌سالاری، بخشی از وظایف مدیریت آب‌های زیرزمینی شامل مراحل صدور و تمدید پروانه و اجرای هفت پروژه اول به این تشکلها واگذار میشد، نتایج بهتری حاصل شده بود.
