نوع مقاله : پژوهشی کاربردی
نویسندگان
1 گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
2 گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
چکیده
آب از منابع محدود جهان به شمار میآید که کمبود آن باعث بروز چالشهایی برای جمعیت شهرنشین میشود. چالشهای آبی در قاره آسیا نسبت به سایر مناطق جهان حادتر بوده و کشورهای درحالتوسعه از جمله ایران، آینده بحرانیتری پیشرو دارند. در این راستا، در این پژوهش چالشهای آب شرب شهر کرمان در وضعیت موجود و آینده بررسی شده است. این پژوهش از منظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی میباشد. اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانهای و اسنادی و همچنین میدانی (پرسشنامه و بازدید) گردآوری شده است. جامعه آماری را متخصصین و کارشناسان حوزه آب تشکیل میدهند که به روش دلفی دو مرحلهای، 35 نفر بهعنوان حجم نمونه انتخاب شدهاند. اطلاعات از طریق تحلیل، استنباط و تکنیکهای تصمیمگیری BWM و PIPRECIA تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاصل از تحلیل نشان میدهد که چالشهای موجود آب شرب شهر کرمان شامل: پایینرفتن سطح منابع تأمینکننده آب شرب، رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت، افزایش مساحت شهر، مصرف زیاد آب در کارواشها، فضای سبز و صنایع، انشعابات غیرمجاز و شرایط سخت اقلیمی میباشد. نتایج تکنیک BWM حاکی از آن است که بعد اجتماعی با ارزش 0/259 در رتبه اول و بهعنوان مهمترین چالش و بعد محیطزیستی با ارزش نهایی 0/243 در رتبه آخر چالشهای بحران آب شیرین شهر کرمان شناخته شدند. نتایج تکنیک PIPRECIA نشان میدهد که چالش درگیری و اختلاف بین شهر کرمان و سایر شهرهای استان با وزن 0/0442 بهعنوان مهمترین چالش و در رتبه اول و واگرایی و تلاش برای استقلالطلبی مردم با وزن 0/042745 در رتبه آخر قرار گرفتهاند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت، در صورتی که از مهاجرتهای بیرویه جلوگیری نشود و شهروندان در الگوی مصرف آب صرفهجویی نکنند، بحران آب شرب در شهر کرمان شدیدتر شده و چالشهای بعدی را به دنبال دارد. در این زمینه تلاش همه جانبه مدیریت شهری لازم است.
کلیدواژهها
موضوعات
https://mag.iga.ir/article_246083.html?lang=fa
اسدی، مراد، مظاهری، مهدی، و عبدالمنافی، نرجس. (1400). بررسی تحلیلی شرایط موجود و تبیین وضعیت آینده بحران آب در کشور. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیربنایی گروه آب. تهران.
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1681436
افضلی، رسول، ذکی، یاشار، کاویانیراد، مراد، و محمدخانی، عماد. (1399). مطالعه تطبیقی تغییر اقلیم و چالشهای امنیتی بحران آب در شهرهای دو حوضه آبریز مرکزی و دریاچه ارومیه. نشریه جغرافیای اجتماعی شهری، 7 (16)َ، 189-167.
doi:10.22103/JUSG.2020.2010
اداره زمینشناسی کرمان. (1394). اسناد و مطالعات زمینشناسی استان کرمان 1399، کرمان، ایران. https://www.gsi-kerman.ir
براتی، غلامرضا. (1398). چالشهای بحران کم آبی در ایران در حوزههای سیاستگذاری، فرهنگ و پژوهش. توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 1(1)، 82-91.
doi: 10.52547/sdge.1.1.82
بــزی، خدارحــم، جــوادی، معصومــه، و حســیننــژاد، مجتبــی. (1389). بحران آب در خاورمیانه (چالشها و راهکارهــا). چهارمین کنگره بینالمللی جغرافیدانان جهان اسـلام. زاهــدان.
https://civilica.com/l/3855
پاپلییزدی، محمدحسین، جمعهپور، محمود، و مهدیزاده اردکانی، محمد. (1396). بررسی پیامدهای اجتماعی بحران کمبود منابع آب در مناطق کویری (مطالعه موردی شهرستان اردکان). فصلنامه علوم اجتماعی، 24(77)، 99-136.
https://doi.org/10.22054/qjss.2017.7922
حاتمی، عباس، و نوربخش، سوسن. (1398). بازسازی معنایی بحران آب در شرق اصفهان بر اساس نظریه زمینهای. جامعهشناسی کاربردی، 30(1)، 142-123.
doi: 10.22108/jas.2018.109357.1299
رضایان، احد، و رضایان، علیحسین. (1395). آیندهپژوهی بحران آب در ایران به روش سناریوپردازی. فصلنامه اکوهیدرولوژی، 3 (1)، 17-1.
doi: 10.22059/ije.2016.59185
زارع، آمنه، حاجامینی، مهدی، و فیضپور، محمدعلی. (1401). عوامل مؤثر بر تقاضای آب صنعتی در ایران و چالش پیشرو. آب و توسعه پایدار، 9(2)، 46-33.
doi: 10.22067/jwsd.v9i2.2203.1129
زندحسامی، حسام، و فرهادی، کاوه. (1396). بازاندیشی بر نظام آیندهاندیشی ایران (مطالعه موردی: بحران آب). فصلنامه علوم اجتماعی، 24(77)، 360-314.
doi: 20.1001.1.17351162.1396.24.77.7.0
زینتی فخرآباد، محمدمهدی، و عسگری مقدم، مصطفی. (1400). آینده پژوهی پیامدهای امنیتی بحران منابع آبی در نواحی مرزی ایران. جغرافیا و روابط انسانی، 4(3)، 17-1.
doi: 10.22034/gahr.2021.301648.1602
سازمان مدیریت و برنامهریزی استان کرمان. (1402). گزارش و سالنامه آماری شهرستان کرمان 1399. کرمان، ایران.
https://kerman.mporg.ir
سازمان هواشناسی کشور. (1403). گزارش هواشناسی شهرستان کرمان 1399. کرمان، ایران. https://www.irimo.ir
سعیدی، جعفر، و صادقی دهچشمه، ستار. (1402). تحلیل سناریورهای پیامدهای امنیتی بحران آب در استان چهارمحال و بختیاری. فصلنامه جغرافیا، 21(76)، 210-181.
doi: 20.1001.1.27833739.1402.21.76.9.0
شهرداری کرمان. (1395). سند چشمانداز توسعه شهر کرمان. کرمان. ایران. https://kerman.ir
شهرداری کرمان. (1399). اسناد و آمار شهرداری کرمان 1399.
https://kerman.ir
شهرداری کرمان. (1402). سند مطالعات طرح جامع شهر کرمان 1402. کرمان. ایران. https://kerman.ir
شرکت آب و فاضلاب کرمان. (1401). اسناد و مطالعات سازمان 1401. کرمان، ایران. https://abfakerman.ir
عاملی، سعیدرضا، بیچرانلو، عبدالله، بهار، مهری، و غلامی، فرزاد. (1398). تدوین الگوی مفهومی ارتباطات آب، ظرفیتهای ارتباطات برای مدیریت بحران آّب در ایران. مطالعات میان رشتهای در علوم انسانی، 11(3)، 199-177.
doi: 10.22035/isih.2020.3515.3719
قشقاییزاده، نسیم، مرادی، عباس، ملکیان، آرش، حلیساز، ارشک، و مهدوی، رسول. (1397). چالش آب شهری و بررسی سناریورهای مدیریت روانابهای شهری (مطالعه موردی: بخشی زا شهر بندرعباس). دانش شهرسازی، 2(3)، 83-71.
doi: 10.22124/upk.2018.10984.1116
محمدی دهچشمه، مصطفی، و گنخکی، عقیل. (1401). چالشهای حکمروایی و مدیریت یکپارچه منابع آب شهرها (مطالعه شهرهای استان بوشهر). آب و توسعه پایدار، 9(1)، 24-11.
doi: 10.22067/jwsd.v9i1.2110.1089
محمدی، صدیقه، ناصری، فرزین، و نظریپور، حمید. (1397). بررسی تغییرات زمانی و اثر خشکسالی هواشناسی بر منابع آب زیرزمینی دشت کرمان با استفاده از شاخصهای بارش استاندارد (SPI) و منابع آب زیرزمینی (GRI). اکوهیدرولوژی، 5(1)، 11-22.
doi: 10.22059/ije.2017.225328.434
مرادیطادی، محمدرضا. (1396)، آب و سیاست، نگاهی به فرایند سیاسی شدن آب. فصلنامه مطالعات میان رشتهای در علوم انسانی، 9(4)، 90-71.
doi: 10.22631/isih.2017.1981.2512
مرادی، امین، پوریرحیم، علیاکبر، و محمودزاده، امیر. (1395). چالشهای مدیریت یکپارچه آب و فاضلاب شهری: نمونه موردی رومانی. مهندسی و مدیریت ساخت، 1(1)، 42-38.
https://www.jecm.ir/article_33503.html
مرکز آمار ایران. (1402). آمار و اسناد مرکز آمار ایران 1402.
https://amar.org.ir
doi: 10.1016/j.wen.2023.10.001
Avazpour, B., Osmond, P., & Corkery, L. (2023). The dynamic challenges of mainstreaming water sensitive cities in our built environment: Lessons from Australia. Cities, 143, 104615.
doi: 10.1016/j.cities.2023.104615
Barry, J. (2007). Environment and Social Theory. Volume 2. Publisher Routledge. London.
doi: 10.4324/9780203946923
Chang, I.S., Zhao, M., Chen, Y., Guo, X., Zhu, Y., Wu, J., & Yuan, T. (2020). Evaluation on the integrated water resources management in China’s major cit- ies - Based on City Blueprint Approach. Journal of Cleaner Production, 262, 121410.
doi: 10.1016/j.jclepro.2020.121410
Distanont, A., Khongmalai, O., Rassameethes, R., & Distanont, S. (2017). Collaborative triangle for effective community water resource management in Thailand. Kasetsart Journal of Social Sciences, 39(3), 374-380.
https://doi.org/10.1016/j.kjss.2017.07.015
Emenike, C. P., Tenebe, I. T., Omole, D. O., Ngene, B. U., Oniemayin, B. I., Maxwell, O., & Onoka, B. I. (2017). Accessing safe drinking water in sub-Saharan Africa: Issues and challenges in South–West Nigeria. Sustainable cities and society, 30, 263-272.
doi:10.1016/j.scs.2017.01.005
Grube, A. M., Stewart, J. R., & Ochoa-Herrera, V. (2020). The challenge of achieving safely managed drinking water supply on San Cristobal island, Galápagos. International Journal of Hygiene and Environmental Health, 228, 113547.
doi: 10.1016/j.ijheh.2020.113547
Gupta, R., & Kumar, G. (2018). Scenario planning for water resource management in semiarid zone. Physics and Chemistry of the Earth, 105, 290-299.
doi: 10.1016/j.pce.2017.12.004
Isukuru, E. J., Opha, J. O., Isaiah, O. W., Orovwighose, B., & Emmanuel, S. S. (2024). Nigeria’s water crisis: Abundant water, polluted reality. Cleaner Water, 2, 100026.
https://doi.org/10.1016/j.clwat.2024.100026
Kersuliene, V., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2010). Selection of Rational Dispute Resolution Method by Applying New Step-Wise Weight Assessment Ratio Analysis (SWARA). Journal of Business Economics and Management, 11(2), 243258.
doi: 10.3846/jbem.2010.12
Li J., Fei L., Li S., Xue C., Shi Z., & Hinkelmann, R. (2020). Development of “water-suitable” agriculture based on a statistical analysis of factors affecting irrigation water demand. Science of The Total En- vironment, 744, 140986.https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.140986
Rezaei, J. (2015). Best-worst multi-criteria decision-making method. Omega, 53, 49-57.
doi: 10.1016/j.omega.2014.11.009
Stanujkic, D., Zavadskas, E. K., Karabasevic, D., Smarandache, F., & Turskis, Z. (2017). The use of the pivot pairwise relative criteria importance assessment method for determining the weights of criteria: Infinite Study. Romanian Journal of Economic Forecasting, XX (4) 2017.
doi: 10.1016/j.ejor.2008.05.087
Statistical Center of Iran. (2011). Statistical Pocketbook of the Islamic Republic of Iran. Volume 2. Publisher: Management & Planning Organization. Tehran, Iran.
Vieira, E.O. (2020). Integrated Water Resources Man- agement: Theoretical Concepts, Basis, Responsi- bilities, and Challenges of IWRM. Volume 1. Integrated Water Resource Management.Fierst edition. Springer publishing. Cham, Sweeden. doi: 10.1016/j.pce.2007.07.031
Wang, X., Chen, Y., Fang, G., Li, Z., & Liu, Y. (2022). The growing water crisis in Central Asia and the driving forces behind it. Journal of Cleaner Production, 378, 134574.
doi: 10.1016/j.jclepro.2022.134574
World Economic Forum. (2021). Circular Water Cit-ies: A circular water economy for cleaner, greener, healthier, more prosperous cities. In collaboration with the Swiss Agency for Development and Co- operation. Volume 1. published by the World Economic Fo- rum. Cologny, Switzerland.
https://www.weforum.org/publications/circular-cities-a-circular-water-economy-for-cleaner-greener-healthier-more-prosperous-cities/
)
ارسال نظر در مورد این مقاله