مدیریت آب و اقتصاد
سید عباس ابراهیمی
چکیده
اجرای طرح بازار آب در استان سمنان بهعنوان یک تجربه نوین در مدیریت منابع آب، فرصتهای بینظیری را برای بهبود بهرهوری و ایجاد تعادل در استفاده از منابع آبی فراهم کرده است. بااینحال، با وجود گذشت زمان اندک از راهاندازی این بازار، استقبال چندانی از این طرح صورت نگرفته است. این پژوهش با رویکرد پدیدارشناسی، به بررسی عمیق تجربیات ...
بیشتر
اجرای طرح بازار آب در استان سمنان بهعنوان یک تجربه نوین در مدیریت منابع آب، فرصتهای بینظیری را برای بهبود بهرهوری و ایجاد تعادل در استفاده از منابع آبی فراهم کرده است. بااینحال، با وجود گذشت زمان اندک از راهاندازی این بازار، استقبال چندانی از این طرح صورت نگرفته است. این پژوهش با رویکرد پدیدارشناسی، به بررسی عمیق تجربیات زیسته ذینفعان کلیدی در استان سمنان پرداخته است تا درک جامعتری از چالشها و فرصتهای بازار آب در این استان حاصل شود. تحلیل پدیدارشناسانه دادههای حاصل از مصاحبههای عمیق با 24 نفر از ذینفعان کلیدی منجر به شناسایی 764 کد اولیه و واحد معنایی شد که پس از طبقهبندی، به 126 مضمون اولیه تبدیل شدند. این مضامین اولیه در نهایت به پنج مضمون محوری دستهبندی شدند: انگیزهها و عوامل موثر بر شکلگیری و توسعه بازار آب، آسیبپذیریها و موانع پیشروی توسعه پایدار بازار آب، الزامات حکمرانی فراگیر آب در عصر بازار، سازوکارها و راهکارهای نوآورانه برای بهبود عملکرد بازار آب، و پیامدها و رهاوردهای بازار آب. یافتهها شامل 29 انگیزاننده و محرک راهاندازی بازار آب در قالب 5 دسته ؛ حدود 23 چالش، مانع و نقاط آسیبپذیر بازار آب سمنان و 25 مورد مربوط به اصلاح نظام حکمرانی در سطح استانی در قالب ابعادی همچون، مشارکت ذینفعان، ظرفیت، تامین مالی و حدود 15 سازوکار برای غلبه بر چالشها و موانع موجود و در نهایت 19 پیامد مثبت راهاندازی بازار آب و 15 پیامد منفی شناسایی شده است که در مدل ارائه شده و قسمت یافتهها تحلیل شده است.
مدیریت آب و اقتصاد
حسین حیدرزاده؛ سید حمید میرقاسمی؛ مجتبی برغمدی
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 118-119
چکیده
بازار آب دریچهای نو برای مدیریت مصرف و تقاضا میباشد. این بازار، محلی است که در آن به تقاضاهای جدید آب پاسخ داده میشود و افراد حقیقی و حقوقی دارای مجوز برداشت از منابع آب زیرزمینی از طریق صرفهجویی یا افزایش راندمان آب، میتوانند بخشی از حقآبۀ در اختیار خود را طی مکانیسمی وارد بازار آب نمایند و صنایع و معادن و یا کشاورزانی که ...
بیشتر
بازار آب دریچهای نو برای مدیریت مصرف و تقاضا میباشد. این بازار، محلی است که در آن به تقاضاهای جدید آب پاسخ داده میشود و افراد حقیقی و حقوقی دارای مجوز برداشت از منابع آب زیرزمینی از طریق صرفهجویی یا افزایش راندمان آب، میتوانند بخشی از حقآبۀ در اختیار خود را طی مکانیسمی وارد بازار آب نمایند و صنایع و معادن و یا کشاورزانی که نیاز به آب مازاد دارند، این حقآبه را خریداری و به چاه خود منتقل و یا از طریق تانکر به محل مصرف منتقل نمایند.بازار آب در محدوده مطالعاتی خواف در استان خراسان رضوی از سال 1400 به طور رسمی با انعقاد تفاهمنامهای بین آب منطقهای و کارگزار بازار آب و تشکل آببران، برای اولین بار در کشور شروع به کار نمود. محدوده مطالعاتی خواف در حوضهآبریز نمکزار خواف و در جنوب شرق استان خراسان رضوی قرار دارد و هم مرز با کشور افغانستان است. میزان آب ورودی سطحی به محدوده خواف، 5/2 میلیون متر مکعب و از سمت محدوده مطالعاتی زوزن میباشد. جریان سطحی خروجی نیز 1/8 میلیون مترمکعب و به سمت محدودههای زوزن و نمکزار خواف است. جریان زیرزمینی ورودی و خروجی از دشت هم تقریباً صفر است.در سال 1401 با ابلاغ بخشنامۀ ایجاد بازار توسط وزیر محترم نیرو و اجرای آزمایشی بازار در چند استان، استان خراسان رضوی نیز به صورت پایلوت برای راهاندازی بازار آب انتخاب گردید، لذا بر این اساس دستورالعملها و فرآیندهای بازار آب اصلاح و دور جدید مبادلات در بازار شکل گرفت که طبق آن مبادلات آب بین کشاورزان و یا از کشاورزی به صنعت و خدمات مجاز میباشد.
مدیریت آب و اقتصاد
کاظم اسماعیلی؛ وحیده مرتضوی امیری؛ مائده اسکوهی
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 122-147
چکیده
بازارهای آب به گونههای مختلفی ظهور یافتهاند: برخی بهتدریج با توسعه کاربری آب تکامل یافتهاند (مانند جنوب شرق استرالیا)، یا در پاسخ به یک رویداد حقوقی مطرح و ایجاد شدهاند (مانند اقامه دعوای حقوقی در موضوع حفاظت از گونههای در معرض خطر در تگزاس)، و یا برای کوچکسازی دولت و کاهش بار مالی دولت ایجاد گشتهاند (مانند تمرکززدایی در ...
بیشتر
بازارهای آب به گونههای مختلفی ظهور یافتهاند: برخی بهتدریج با توسعه کاربری آب تکامل یافتهاند (مانند جنوب شرق استرالیا)، یا در پاسخ به یک رویداد حقوقی مطرح و ایجاد شدهاند (مانند اقامه دعوای حقوقی در موضوع حفاظت از گونههای در معرض خطر در تگزاس)، و یا برای کوچکسازی دولت و کاهش بار مالی دولت ایجاد گشتهاند (مانند تمرکززدایی در بهرهبرداری از تأسیسات آبی در پی بحران مالی در مکزیک). اما درهرحال آنچه در بیشتر بازارها مشترک است، شرایط کمآبی است. بهعبارتدیگر، وقتی تقاضاهای آب به سقف موجودی آب نزدیک میشود، بازارها ظهور مییابند.بدیهی است ظرفیت موجود آب (در دسترس و قابلبرداشت) تابع تجدیدپذیری منابع آب (محدودیت طبیعی)، توسعه زیرساختهای استحصال (محدودیت اقتصادی)، و نیز محدودیتهای اجتماعی ـ فرهنگی (اعم از رسمی یا عرفی) است. برای مثال هرگاه که حکمرانی آب تصمیم میگیرد به دلیل فراهمساختن تفریحات رودخانهای، در برداشت آب محدودیت و سقف تعیین کند، در واقع یک محدودیت اجتماعی ـ فرهنگی شکلگرفته است.
محمدرضا نظری
چکیده
امروزه توسعه ساز و کارهای تخصیص مبتنی بر بازار به عنوان یک روش پایدار، انعطاف پذیر و کارا در مدیریت منابع آب و باز توزیع آن بین مصارف مختلف مطرح است. با این حال توانایی بازار در تخصیص کارا و بهینه آب در گرو برقراری شرایطی خاص از بازار و کالای مورد مبادله (آب) است. تجارب مختلف نشان می دهد که در عمل توانایی بازار در ایجاد چنین تخصیصی ...
بیشتر
امروزه توسعه ساز و کارهای تخصیص مبتنی بر بازار به عنوان یک روش پایدار، انعطاف پذیر و کارا در مدیریت منابع آب و باز توزیع آن بین مصارف مختلف مطرح است. با این حال توانایی بازار در تخصیص کارا و بهینه آب در گرو برقراری شرایطی خاص از بازار و کالای مورد مبادله (آب) است. تجارب مختلف نشان می دهد که در عمل توانایی بازار در ایجاد چنین تخصیصی بدون محدودیت نبوده و ریسک هایی وجود دارد که ممکن است طراحی نامناسب ساختار بازار به شکست آن منجر شود. هدف این پژوهش ضمن تبیین مبانی نظری بازار آب، تشریح الزامات پیاده سازی آن در عمل و شناسایی مواردی است که منجر به ناکارایی و شکست بازار آب می گردد. بر این اساس پیشنهادها و راه حل های سیاست عمومی برای اصلاح این ناکارایی ها بر اساس تجارب جهانی و داخلی و با تأکید بر شرایط اقتصادی، اجتماعی و حقوقی حاکم بر مدیریت منابع آب کشور ارائه شده است.