(یادداشت تحلیلی) تعارضات آبی: اهمیت مشارکت جامعه در مدیریت و کنترل تعارضات با تمرکز بر بازتعریف نقش دولت

نوع مقاله : یادداشت تحلیلی

نویسندگان

• ابوذر حاتمی یزد
• فاطمه روانخواه

شرکت مهندسین مشاوره گزین سازه توس، مشهد، ایران

چکیده

تعارضات آبی به عنوان چالش‌های اجتناب‌ناپذیر در جوامع، نیازمند اتخاذ رویکردهای مدیریتی هوشمندانه‌ای هستند که بر مشارکت فعال جامعه و توسعه درون‌زا استوار باشند. این مقاله با بررسی سیر تحول مدیریت آب از الگوهای سنتی به دولتی، آسیب‌ها و پیامدهای منفی رویکرد تصدی‌گرایانه دولت را تحلیل نموده و بر ضرورت گذار به نقش تسهیل‌گری و نظارتی دولت تأکید می‌کند. 
با استناد به مبانی نظری و تجربیات موفق در مناطقی مانند تازه‌آباد گلستان، تجن مازندران، کنیا، اوگاندا و پرو، چارچوبی گام‌به‌گام برای واگذاری تدریجی مدیریت منابع آب به جوامع محلی ارائه می‌دهد. این چارچوب بر توانمندسازی نهادهای محلی و بهره‌گیری از دانش بومی تمرکز دارد. 
یافته‌ها نشان می‌دهند که چنین رویکردی نه تنها قادر است تعارضات اجتماعی را کاهش دهد، بلکه موجب افزایش پایداری منابع و کاهش هزینه‌های مدیریتی می‌شود. مقاله حاضر در نهایت، با ارائه پیشنهاداتی عینی، راهکارهایی را برای سیاست‌گذاری در بستر ایران ارائه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• تعارضات آبی
• مشارکت جامعه محلی
• تصدی‌گری دولتی
• تسهیل‌گری
• توسعه درون‌زا
• حکمرانی آب

موضوعات

• مدیریت آب و اقتصاد

مراجع

تاهباز، نیلوفر، کوپاهی، مجید، و نظری، محمدرضا. (1389). بررسی عملکرد مدیریت مشارکتی آبیاری در ایران-مطالعه موردی آب‌بران تجن. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 24(2)، 205-216. 
https://doi.org/10.22067/jead2.v1389i2.3937
طالبی اسکندری، سروش. (1404). شکل‌گیری نهادهای مدیریت آب: مطالعه تجارب برنامه‌ریزی مدیریت پایدار آب و شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های برنامه‌ریزی مشارکتی در مدیریت منابع آب. اندیشکده تدبیر آب ایران.
https://iranthinktanks.com/formation-of-water-management-institutions/
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (۱۳۴۷). قانون آب و نحوه ملی شدن آن. مجلس شورای ملی، تهران، ایران.

Coady Institute. (2014). The story behind the well: A case study of successful community development in Makutano, Kenya. Antigonish, Canada: St. Francis Xavier University. Retrieved from
https://coady.stfx.ca
Damonte, G. H. (2024). Community-based monitoring in the Andes: Social innovation, state engagement and environmental governance. Global Sustainability, 7(e25), 1–15.
https://doi.org/10.1017/sus.2024.25
Folke, C., Carpenter, S. R., Walker, B., Scheffer, M., Chapin, F. S. III, & Rockström, J. (2010). Resilience thinking: Integrating resilience, adaptability, and transformability. Ecology and Society, 15(4), Article 20.
http://www.ecologyandsociety.org/vol15/iss4/art20/
Lee, S. (2018). Community-based water management in rural Kenya. Journal of Global Catholicism, 2(3), 1–23. 
https://ejournals.bc.edu/index.php/jgc/article/view/10763
Naiga, R. (2018). Conditions for successful community-based water management: Perspectives from rural Uganda. International Journal of Rural Management, 14(2), 110–135.
https://doi.org/10.1177/0973005218793245
Naiga, R., Penker, M., & Högl, K. (2015). Challenging pathways to safe water access in rural Uganda: From supply to demand-driven water governance. International Journal of the Commons, 9(1), 237–260.
https://doi.org/10.18352/ijc.480
Ostrom, E. (1990). Governing the commons: The evolution of institutions for collective action. Cambridge: Cambridge University Press.
https://doi.org/10.1017/CBO9780511807763
UNDP, & CIRDI. (2019). Participatory environmental monitoring committees in mining contexts: Lessons from nine case studies in four Latin American countries. Vancouver: Canadian International Resources and Development Institute. Retrieved from
https://cirdi.ca
Van der Ploeg, J. D., & Long, A. (Eds.). (1994). Born from within: Practice and perspectives of endogenous rural development. Assen: Van Gorcum.
World Bank. (2017). Beyond scarcity: Water security in the Middle East and North Africa. Washington, DC: World Bank.
https://openknowledge.worldbank.org/handle/ 10986/27659