مدیریت آب و اقتصاد
انوش نوری اسفندیاری
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403
چکیده
از دیدگاه تکوینی، طراحی بازاررسمی و حکمرانی همزمان با بروز مسایل و رشد بازار، نیاز به تطبیق و کامل‌تر شدن دارند. در ازای این زحمات، در زمانه‌ای که مدیریت کمیابی آب دشوارتر شده، توسعه بازار رسمی کماکان به عنوان مهمترین سیاست به اشتراک‌گذاری و بازتخصیص آب و تطبیق مدیریت مزرعه با تغییرات اقلیمی، جایگاه خود را بر روی میز سیاستگذاران، ...
بیشتر
از دیدگاه تکوینی، طراحی بازاررسمی و حکمرانی همزمان با بروز مسایل و رشد بازار، نیاز به تطبیق و کامل‌تر شدن دارند. در ازای این زحمات، در زمانه‌ای که مدیریت کمیابی آب دشوارتر شده، توسعه بازار رسمی کماکان به عنوان مهمترین سیاست به اشتراک‌گذاری و بازتخصیص آب و تطبیق مدیریت مزرعه با تغییرات اقلیمی، جایگاه خود را بر روی میز سیاستگذاران، حفظ خواهد کرد.
ریسک، پایداری و تاب‌آوری
مهسا معتقد؛ شهلا چوبچیان
چکیده
طی یک دهه گذشته افزایش جمعیت، آلودگی منابع آبی، تغییراقلیم، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به افت توان منابع آبی دامن زده است و استان همدان شرایط سخت ناامنیآبی را تجربه کرده است. از همین‌رو پژوهش حاضر با هدف واکاوی نشانگرهای ظرفیت سازگاری واحدهای بهره‌برداری کشاورزی در شرایط ناامنیآبی در استان همدان و به روش دلفی ...
بیشتر
طی یک دهه گذشته افزایش جمعیت، آلودگی منابع آبی، تغییراقلیم، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به افت توان منابع آبی دامن زده است و استان همدان شرایط سخت ناامنیآبی را تجربه کرده است. از همین‌رو پژوهش حاضر با هدف واکاوی نشانگرهای ظرفیت سازگاری واحدهای بهره‌برداری کشاورزی در شرایط ناامنیآبی در استان همدان و به روش دلفی انجام شد. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان حوزه مدیریت آب کشاورزی در سطح دانشگاهی تشکیل دادند. با بهره‌گیری از روش نمونه‌گیری هدفمند و زنجیره‌ای 16 نفر از کارشناسان و متخصصان مجرب از دانشگاه‌های تهران (3 متخصص)، تربیت‌مدرس (8 متخصص)، بوعلی‌سینا (3 متخصص)، شهرکرد (1 متخصص)، پیام نور همدان (1 متخصص) به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و این انتخاب براساس تخصص و شناخت نسبت به منطقه آنها انجام شد. نتایج نشان داد که 17مقوله به‌عنوان مهمترین شاخص مورد توافق متخصصان این حوزه هستند که در 5 مولفه اجتماعی، زراعی، اقتصادی-مالی، فنی-زیرساختی و نهادی دسته‌بندی شدند. براساس نتایج بدست‌آمده از تحلیل مولفه اصلی به ترتیب مولفه‌های اجتماعی (0/473)، زراعی (0/236)، نهادی (0/127)، اقتصادی (0/088) و فنی-زیرساختی (0/077) به‌عنوان اولین تا پنجمین مولفه مهم در ظرفیت سازگاری اهمیت و وزن بالایی داشتند. بکارگیری دانش بعنوان یک زیرمولفه اجتماعی نقش مهمی در سازگاری با کم‌آبی ایفا می‌کند. یعنی کشاورزانی که درک و دانش بیشتری از بحران کم‌آبی داشته باشند، توانایی سازگاری بیشتری دارند. براساس یافته‌های پژوهش، پیشنهاداتی برای ارتقای ظرفیت سازگاری با ناامنیآبی در واحدهای بهره‌برداری کشاورزی ارائه شد.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
دینا یزدانی؛ آذر زرین؛ عباسعلی داداشی رودباری
چکیده
مقیاس‌کاهی روشی برای برآورد اقلیمی با تفکیک افقی بالا از برونداد مدل‌های گردش کلی (GCM) با تفکیک نسبتاً پایین است. مقیاس‌کاهی آماری، روابط آماری بین متغیرهای مشاهداتی در مقیاس کوچک (اغلب در سطح ایستگاه) و برونداد مستقیم مدل‌ها در مقیاس بزرگتر را با استفاده از سه رویکرد پیش آگاهی کامل (PP)، آماره‌های برونداد مدل (MOS) و مولدهای جوی (WGs) ...
بیشتر
مقیاس‌کاهی روشی برای برآورد اقلیمی با تفکیک افقی بالا از برونداد مدل‌های گردش کلی (GCM) با تفکیک نسبتاً پایین است. مقیاس‌کاهی آماری، روابط آماری بین متغیرهای مشاهداتی در مقیاس کوچک (اغلب در سطح ایستگاه) و برونداد مستقیم مدل‌ها در مقیاس بزرگتر را با استفاده از سه رویکرد پیش آگاهی کامل (PP)، آماره‌های برونداد مدل (MOS) و مولدهای جوی (WGs) استخراج می‌کند. تصحیح اریبی که به شکل گسترده در مطالعات تغییر اقلیم استفاده می‌شود رویکرد MOS از مقیاس‌کاهی آماری است. باید توجه داشت که ارزش افزوده‌ای که در مقیاس‌کاهی‌ها به دست می‌آید، توسط روش‌های تصحیح اریبی به دست نمی‌آید. فارغ از عدم قطعیت ذاتی مدل‌ها، به‌کارگیری یک روش و یا یک نرم‌افزار نامناسب نیز ممکن است باعث افزایش اریبی در برونداد مدل‌ها شود. در پژوهش حاضر برونداد مدل EC-Earth3-CC برای دو متغیر دمای کمینه و بیشینه با نرم‌افزار CMhyd و زبان برنامه‌نویسی R مقایسه شد. بررسی نتایج نشان داد نرم‌افزار CMhyd چه در استخراج برونداد مستقیم و چه پس از انجام فرایند تصحیح اریبی، خطای قابل توجهی دارد. برای نمونه درصد اریبی برونداد مستقیم دمای بیشینه در آبادان 2/10 درصد بوده است درحالی‌که در نرم‌افزارCMhyd ،ا 5/10 درصد به‌دست آمد. نتیجه این پژوهش لزوم به‌کارگیری صحیح روش‌ها و نرم‌افزارهای پردازش برونداد GCMs را نشان‌می‌دهد.
منابع آب سطحی و زیرزمینی
امین کانونی؛ محمدرضا کهن
چکیده
کاهش نزولات جوی و افزایش تقاضا برای منابع محدود آب، ضرورت تامین آب از منابع نامتعارف را بیش از پیش نشان می‌دهد. در این پژوهش امکان استحصال آب از مه در منطقه آبی‌بیگلو که محل اصلی ورود بادهای حاوی رطوبت دریای خزر به دشت اردبیل می‌باشد بررسی شد. ابتدا با بررسی مشاهدات محلی و پارامترهای هواشناسی، امکان استحصال آب مه از نظر عوامل مختلف ...
بیشتر
کاهش نزولات جوی و افزایش تقاضا برای منابع محدود آب، ضرورت تامین آب از منابع نامتعارف را بیش از پیش نشان می‌دهد. در این پژوهش امکان استحصال آب از مه در منطقه آبی‌بیگلو که محل اصلی ورود بادهای حاوی رطوبت دریای خزر به دشت اردبیل می‌باشد بررسی شد. ابتدا با بررسی مشاهدات محلی و پارامترهای هواشناسی، امکان استحصال آب مه از نظر عوامل مختلف جغرافیایی و اقلیمی بررسی و سپس با نصب جمع کننده مه استاندارد، مقادیر آب استحصال شده بهصورت روزانه اندازه‌گیری شد. نتایج بررسی پارامترهای هواشناسی نشان داد شرایط اجرای سامانه استحصال آب از مه در منطقه مناسب می‌باشد. بالا بودن میانگین رطوبت نسبی (بیش از 70 درصد) در طول سال، بالا بودن تعداد روزهای مه‌آلود (بیش از یک سوم سال) و همچنین سرعت مناسب باد (به طور میانگین 4/6 متر بر ثانیه) و فراوانی بالای آن نشان داد پتانسیل زیادی در جمع‌آوری مه ورودی به منطقه وجود دارد. میانگین روزانه آب جمع شده در دوره وقوع مه برابر با 3/6 لیتر در متر مربع به دست آمد که در مقایسه با نتایج پروژه‌های مشابه مقدار قابل قبولی را نشان می‌دهد. به‌طور کلی باتوجه‌به نتایج کمی و کیفی آب جمع‌آوری شده، اجرای طرح‌های استحصال آب از مه در منطقه توجیه‌پذیر بوده و می‌توان برای تامین بخشی از نیازهای آبی منطقه مورد توجه قرار داد.
آبیاری و کشاورزی
رضا دلباز؛ حامد ابراهیمیان
چکیده
مدیریت آب در کشاورزی از طریق فناوری‌ها و نوآوری‌های جدید قابل ارتقا است. از جمله فناوری‌های رو به رشد، علم داده و یادگیری ماشین است. علم داده یک حوزه رو به رشد در دنیای فناوری اطلاعات است که به تحلیل، استخراج اطلاعات، و فهم الگوها و روابط در داده‌های بزرگ کمک می‌کند. این حوزه در صنایع مختلف و بخصوص در زمینه‌های کشاورزی و محیط‌زیست ...
بیشتر
مدیریت آب در کشاورزی از طریق فناوری‌ها و نوآوری‌های جدید قابل ارتقا است. از جمله فناوری‌های رو به رشد، علم داده و یادگیری ماشین است. علم داده یک حوزه رو به رشد در دنیای فناوری اطلاعات است که به تحلیل، استخراج اطلاعات، و فهم الگوها و روابط در داده‌های بزرگ کمک می‌کند. این حوزه در صنایع مختلف و بخصوص در زمینه‌های کشاورزی و محیط‌زیست نقش مهمی ایفا می‌کند. یکی از زمینه‌هایی که علم داده در آن تأثیر بسزایی دارد، زمینه علوم و مهندسی آب است. هدف این پژوهش ارائه یک تعریف جامع از علم داده و بررسی مطالعات انجام شده در این زمینه است. بر اساس نتایج به‌دست آمده، 10 درصد مطالعات انجام شده این حوزه در کشاورزی، به موضوع مدیریت آب اختصاص یافته‌اند. همچنین در بین کل مطالعات انجام شده در این حوزه بین سال‌های 2018 تا 2020، ایران سهم 5/62 درصدی بین این مطالعات داشته است. تمرکز پژوهشگران نیز، بیشتر در موضوعات تعیین تبخیر-تعرق گیاه، پیش‌بینی عملکرد و تعیین کیفیت آب بوده است. با این حال با توجه به نوظهور بودن این فناوری، هنوز خلاء‌های مطالعاتی در این حوزه وجود دارد که انتظار می‌رود در آینده نظر محققین به آنها جلب شود. از طرف دیگر، همانند سایر فناوری‌های جدید، مشکلاتی در زمینه اجرا و پیاده‌سازی آن وجود دارد که برای حل این مشکلات، لازم است تا سیاستمداران، محققین، و کشاورزان با همکاری یکدیگر، راهکارهایی را ارائه کنند که بتوانند از مزایای علم داده به شکل بهینه استفاده کنند و در عین حال به چالش‌ها و مشکلات موجود پاسخ دهند.
انتقال آب و سازه های آبی
اکبر شهابی؛ محمود نادریان؛ محسن مغربی؛ رضا قاسمی
چکیده
تأمین آب در شرایط بحرانی بهویژه در ماه‌های گرم سال بسیار بحرانی و نیازمند استفاده بهینه از تمام ظرفیت‌های آبی می‌باشد. در این پژوهش رویکرد مطالعاتی و اجرایی ساخت ایستگاه پمپاژ شناور در مخزن سد دوستی برای آبگیری از سطح مخزن و با هدف ارتقا شرایط کیفی و کمی در آبگیری از مخزن این سد در تابستان 1402 بیان شده است. با استفاده از ایستگاه ...
بیشتر
تأمین آب در شرایط بحرانی بهویژه در ماه‌های گرم سال بسیار بحرانی و نیازمند استفاده بهینه از تمام ظرفیت‌های آبی می‌باشد. در این پژوهش رویکرد مطالعاتی و اجرایی ساخت ایستگاه پمپاژ شناور در مخزن سد دوستی برای آبگیری از سطح مخزن و با هدف ارتقا شرایط کیفی و کمی در آبگیری از مخزن این سد در تابستان 1402 بیان شده است. با استفاده از ایستگاه پمپاژ شناور با وزن تقریبی 100 تن، امکان تأمین آب با ظرفیت 2/25 تا 3 مترمکعب بر ثانیه از مخزن سد دوستی و با کدورت بین 4 تا 5 NTU فراهم شد؛ درحالی‌که بدون استفاده از این ایستگاه پمپاژ شناور، حداکثر 2 متر مکعب بر ثانیه آب با کدورت بین 17 تا 19 NTU از سد قابل برداشت بوده است. یکی از مهمترین ویژگیهای این پروژه، انتقال حجم قابل توجه آب در کمترین زمان ممکن با صرف کمترین تجهیزات و مستحدثات از مخزن سد به برج آبگیر بود که با در مدار قرار گرفتن آن، توانست نقش مهمی در تأمین آب شرب شهر مشهد در تابستان 1402 بیافریند. نتایج این پژوهش میتواند در دیگر سدهای کشور و در برنامهریزیهای توسعه منابع آب با هدف پوشش نیازهای آبی لحظهای و یا افزایش کیفیت آب در بهره‌برداری از سدها استفاده شود.
کیفیت آب، بازچرخانی و فاضلاب
رضوان سلاجقه؛ مهدی راعی نائی؛ کاظم اسماعیلی
چکیده
سپتاژ فاضلابی است که پس از ماندگاری در چاه‌های جذبی و در سپتیک تانک‌ها تغلیظ شده و کیفیت آن بدلیل ماندگاری و ذخیره شدن تا حدودی نسبت به فاضلاب ورودی به تصفیه خانه‌های فاضلاب متفاوت می‌باشد. نحوه‌ی امحا این نوع فاضلاب از گذشته بصورت تخلیه مستقیم در نواحی غیر مسکونی و یا حتی در مزارع صیفی‌جات بوده است. سپتاژ را نمی‌توان معادل فاضلاب ...
بیشتر
سپتاژ فاضلابی است که پس از ماندگاری در چاه‌های جذبی و در سپتیک تانک‌ها تغلیظ شده و کیفیت آن بدلیل ماندگاری و ذخیره شدن تا حدودی نسبت به فاضلاب ورودی به تصفیه خانه‌های فاضلاب متفاوت می‌باشد. نحوه‌ی امحا این نوع فاضلاب از گذشته بصورت تخلیه مستقیم در نواحی غیر مسکونی و یا حتی در مزارع صیفی‌جات بوده است. سپتاژ را نمی‌توان معادل فاضلاب خام قلمداد نمود، زیرا درجه تغلیظ و تثبیت آن برحسب منشأ، زمان و شرایط ماندگاری متفاوت است. لذا باید در مورد نحوه مدیریت تخلیه آن در طبیعت بررسی‌های لازم صورت گیرد. در این تحقیق جهت بررسی روش‌های مدیریت سپتاژ شهر مشهد، ابتدا مبانی کیفی و کمی مورد مطالعه قرار گرفت و با استاندارهای موجود مقایسه گردید. بررسی‌ها از نگاه کیفی به موضوع سپتاژ نشان داد مطالعاتی در خصوص کیفیت سپتاژ و مواد موجود در آن در سایر نقاط کشور صورت گرفته است. استانداردها و ضوابط مربوط به دفع و تصفیه سپتاژ و نیز فرآیند تصفیه مورد بررسی قرار گرفت. از طرفی با توجه به شباهت سپتاژ و لجن تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، فرآیندهای قابل قبول در این زمینه مشابه فرآیندهای تصفیه لجن هستند که این فرآیند به طور مفصل بررسی شد. ماحصل بررسی‌ها نشان داد در بخش مایع، فرآیند منتخب، تصفیه مستقل جهت تخلیه به آب‌های سطحی و در بخش لجن نیز کمپوست کردن مناسب‌ترین رویکرد می‌باشد.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
محمد گلشن
چکیده
با توجه به افزایش جمعیت و توسعه جوامع شهری و روستایی، بررسی کیفیت آب شرب شهری، اهمیت بسیار بالایی دارد. حوزه‌آبخیز بهارستان تأمین‌کننده بخش اعظم آب شرب شهرستان آستارا با جمعیت 91257 نفر می‌باشد. در این تحقیق براساس مطالعات آزمایشگاهی و برنامه ایمنی آب WSP اقدام به بررسی تغییرات ناخواسته کیفیت آب و ارزیابی سیستم آب‌رسانی این شهرستان ...
بیشتر
با توجه به افزایش جمعیت و توسعه جوامع شهری و روستایی، بررسی کیفیت آب شرب شهری، اهمیت بسیار بالایی دارد. حوزه‌آبخیز بهارستان تأمین‌کننده بخش اعظم آب شرب شهرستان آستارا با جمعیت 91257 نفر می‌باشد. در این تحقیق براساس مطالعات آزمایشگاهی و برنامه ایمنی آب WSP اقدام به بررسی تغییرات ناخواسته کیفیت آب و ارزیابی سیستم آب‌رسانی این شهرستان شد. برای این منظور پس از بازدید میدانی، نقاط نمونه‌برداری تعیین شده و در سه فصل بهار، تابستان و پاییز برداشت نمونه با روش انتگراسیون عمقی انجام شد. در نقاط نمونه‌برداری پارامترهای کیفیت آب شامل سدیم، منیزیم، کلسیم، فسفات، نیترات، نیتریت، بی‌کربنات، منگنز، آهن، اکسیژن‌خواهی شیمیایی، اکسیژن‌خواهی بیولوژیکی، کلی فرم گوارشی، اکسیژن محلول، میزان اسیدیته، هدایت الکتریکی و سختی کل، تعیین شدند. باتوجه به نتایج به‌دست آمده، شاخص کیفیت آب (IRWQI) منطقه محاسبه شد. نتایج کیفیت‌سنجی آب در مناطق نمونه‌برداری نشان داد که آب این رودخانه از لحاظ آب شرب مشکلی ندارد. پارامتر آهن (Fe) با ارزش 6/88 میلی‌گرم بر لیتر در سرشاخه مشند که دارای بیشترین منابع آلودگی است، بیشتر از حد مجاز بود که نشان‌دهنده اولویت انجام اقدامات کنترلی و اصلاحی در این سرشاخه است. ارزش شاخص IRWQI برابر با 60/33 به دست آمد که نشان‌دهنده وضعیت به‌نسبت خوب آب منطقه می‌باشد. همچنین بررسی نتایج WSP نشان داد که تشکیل تیم با امتیاز 65 درصد دارای بیشترین امتیاز بوده و امتیاز متوسط این برنامه در شهرستان آستارا 33/64 می‌باشد که با تکمیل برنامه WSP و ممانعت از ورود آلودگی به آب رودخانه، می‌توان آب آشامیدنی با کیفیت‌تر را در اختیار شهروندان قرار داد.
کیفیت آب، بازچرخانی و فاضلاب
سینا پارسایان؛ شبنم صدری مقدم
چکیده
فاضلاب‌های رنگی که حاوی رنگ‌های آزو می‌باشند، منبع مهمی از آلودگی هستند و تخلیه آنها بدون تصفیه، منجر به بروز مشکلات شدیدی می‌شود. پیل سوختی میکروبی راهکار جدیدی است که توانایی تصفیه فاضلاب و تولید الکتریسیته را به‌طور همزمان دارد و از نظر پیکربندی و شرایط عملیاتی، متغیر است. متاآنالیز تکنیکی آماری است که نتایج مطالعات علمی ...
بیشتر
فاضلاب‌های رنگی که حاوی رنگ‌های آزو می‌باشند، منبع مهمی از آلودگی هستند و تخلیه آنها بدون تصفیه، منجر به بروز مشکلات شدیدی می‌شود. پیل سوختی میکروبی راهکار جدیدی است که توانایی تصفیه فاضلاب و تولید الکتریسیته را به‌طور همزمان دارد و از نظر پیکربندی و شرایط عملیاتی، متغیر است. متاآنالیز تکنیکی آماری است که نتایج مطالعات علمی متعدد در مورد یک سوال را ترکیب می‌کند. در این مطالعه پیکربندی و شرایط بهره‌برداری مقالاتی که با استفاده از پیل سوختی میکروبی فاضلاب حاوی رنگ آزو را حذف کردند، طبق مقدار نرخ تصفیه حجمی و بازیابی انرژی نرمال شده بر اساس حجم عملیاتی و تغییرات غلظت رنگ، بررسی شد. عواملی مانند تعداد محفظه، شکل الکترود آند، نوع منبع (COD) و زمان ماند هیدرولیکی در نظر گرفته شد. حالت تک محفظه با توجه به فضای در دسترس بیشتر الکترولیت و عدم وجود غشاء تبادل پروتون، عملکرد بهتری نسبت به حالت دو محفظه از خود نشان داد. برخلاف گزارش‌های قبلی الکترودهای تخت نسبت به حالت برسی، برتری داشتند. گلوکز به دلیل تولید الکترون و یون‌های هیدروژن بیشتر در حین تجزیه سوبسترا، منبع (COD) بهتری نسبت به استات می‌باشد. از آنجایی که تجزیه 90 درصد رنگ در 24 ساعت ابتدایی رخ می‌دهد، زمان ماند هیدرولیکی در حالتی که کمتر یا مساوی 24 ساعت باشد، فرآیند عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد. همچنین، رابطه بین نرخ بارگذاری آلی حاصل از رنگ آزو و نرخ تصفیه حجمی بدست آمد که رابطه بین زمان ماند هیدرولیکی و تغییرات غلظت رنگ را شامل می‌شود. در انتها چارچوبی برای گزارش اطلاعات مورد نیاز برای بررسی دقیق‌تر پیل‌های سوختی میکروبی ارائه شد.
آب، اکوسیستم و محیط‌زیست
مائده اسکوهی؛ کاظم اسماعیلی
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 102-105
چکیده
روز جهانی آب یک رویداد سالانه می‌باشد که توسط سازمان ملل متحد هر ساله در 22 مارس (دوم یا سوم فروردین) برگزار می‌شود. عنوان شعار این روز در سال 2024 «آب برای صلح» است و بر اهمیت حیاتی آب در سیستم‌های انسانی و اجتماعی تأکید دارد، همچنین نیاز به استفاده پایدار از منابع آب را برای حفظ یکپارچگی حاکمیت فرامرزی مورد تأکید قرار می‌دهد. این ...
بیشتر
روز جهانی آب یک رویداد سالانه می‌باشد که توسط سازمان ملل متحد هر ساله در 22 مارس (دوم یا سوم فروردین) برگزار می‌شود. عنوان شعار این روز در سال 2024 «آب برای صلح» است و بر اهمیت حیاتی آب در سیستم‌های انسانی و اجتماعی تأکید دارد، همچنین نیاز به استفاده پایدار از منابع آب را برای حفظ یکپارچگی حاکمیت فرامرزی مورد تأکید قرار می‌دهد. این رویداد با هدف افزایش آگاهی جامعه جهانی از اهمیت آب برای حفظ صلح و پایداری میپردازد و استفاده بهینه از منابع آب، مدیریت پایدار آن و همکاری بین کشورها برای حل و فصل اختلافات مربوط به آب از جمله هدفهای اصلی آن می‌باشد. این رویداد برای جلب توجه به مسائل محیطی و اجتماعی مرتبط با آب برگزار می‌شود و تلاش می‌کند با تبیین اهمیت حفظ و مدیریت منابع آب، بحرانهای مرتبط با کمبود آب و تأثیرات آن را برای جوامع جهانی روشن نماید و به اشتراک بگذارد. در پژوهش حاضر، به بررسی شعارهای روز جهانی آب از سال 1994 تا 2024 پرداخته شده است. سپس تحلیل نامگذاری روز آب در سال 2024 ارائه گردید.
مدیریت آب و اقتصاد
پروین مرادی اندرزی؛ فریبا قنبری
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 106-115
چکیده
ایران با مشکلات گسترده‌ای در حوزه مدیریت منابع آب مواجه است که ناشی از کاهش منابع آب تجدیدپذیر، افزایش تقاضا و مدیریت غیر اصولی می‌باشد. به علاوه، عواملی همچون تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌های مکرر، بهره‌برداری بیش از حد از منابع زیرزمینی و عدم توازن در توزیع آب میان بخش‌های کشاورزی، صنعتی و شهری، نیز منجر به تشدید بحران در تأمین پایدار ...
بیشتر
ایران با مشکلات گسترده‌ای در حوزه مدیریت منابع آب مواجه است که ناشی از کاهش منابع آب تجدیدپذیر، افزایش تقاضا و مدیریت غیر اصولی می‌باشد. به علاوه، عواملی همچون تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌های مکرر، بهره‌برداری بیش از حد از منابع زیرزمینی و عدم توازن در توزیع آب میان بخش‌های کشاورزی، صنعتی و شهری، نیز منجر به تشدید بحران در تأمین پایدار آب گردیده است. رویکرد مدیریت تقاضای آب (WDM) که دربرگیرنده روش‌های تنظیم و کاهش مصرف آب از طریق ترکیبی از اصول اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی می‌باشد، به عنوان یک راهکار کلیدی، در دهه‌های اخیر اهمیت بیشتری یافته است. هدف از این مطالعه، بررسی اصول و فرآیندهای اجرایی و پیاده‌سازی مدیریت تقاضا می‌باشد. بدین منظور، ابتدا مفهوم مدیریت تقاضا و نقش آن در کاهش مصرف آب و بهبود بهره‌وری منابع تشریح می‌شود. سپس، ابزارهای اجرایی مختلف، شامل اقدامات تعرفه‌ای مانند قیمت‌گذاری پلکانی، و اقدامات غیرتعرفه‌ای همچون برنامه‌های آگاهی‌بخشی عمومی و مقررات اجباری مصرف، معرفی و تحلیل خواهند شد. در نهایت، برای دستیابی به اجرای هرچه مؤثرتر مدیریت تقاضای آب، نیاز به استفاده توأمانِ ترکیبی از ساز‌و‌کارهای سیاستی و هماهنگی و هم‌افزایی بین نهادهای دولتی، خصوصی و جوامع محلی می‌باشد.
مدیریت آب و اقتصاد
محمد ارشدی
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 116-117
چکیده
در شرایطی که تقاضای آب بر عرضه آب -در شرایط رهاشدگی مدیریت آب- زمینۀ دست‌اندازی بهره‌برداران جدید به حقوق بهره‌برداران متقدم و بازتخصیص خاموش آب از کشاورزی به مصارف دیگر را فراهم کرده است، یکی از ابزارهایی که برای مدیریت این شرایط توسط سیاستمداران از برنامه پنج ساله چهارم توسعه در دستور کار بخش آب قرار گرفته است، به کارگیری سازوکار ...
بیشتر
در شرایطی که تقاضای آب بر عرضه آب -در شرایط رهاشدگی مدیریت آب- زمینۀ دست‌اندازی بهره‌برداران جدید به حقوق بهره‌برداران متقدم و بازتخصیص خاموش آب از کشاورزی به مصارف دیگر را فراهم کرده است، یکی از ابزارهایی که برای مدیریت این شرایط توسط سیاستمداران از برنامه پنج ساله چهارم توسعه در دستور کار بخش آب قرار گرفته است، به کارگیری سازوکار مبادله آب با راه‌اندازی بازارهای محلی آب است. بازار آب با هدفِ فراهم کردن بستر مناسب بازتخصیص آب از بهرهبرداریهای با ارزش کم به بهرهبرداریهای با ارزش بالاتر دنبال می‌شود. این سیاست بیشتر با رویکرد از بالا به پایین، تمرکزگرایی بالا، تأکید بر کارآیی صرف، عدم توجه به نهاد اجتماعی پشتیبان، درنظرنگرفتن تنوع منطقه‌ای و اقتصاد سیاسی آب در مناطق مختلف، با شیوهای واحد و صرفاً بروکراتیک و اداری در کشور پیش رفته است. به همین دلیل در عمل چندان توفیقی به همراه نداشته است.
مدیریت آب و اقتصاد
حسین حیدرزاده؛ سید حمید میرقاسمی؛ مجتبی برغمدی
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 118-119
چکیده
بازار آب دریچه‌ای نو برای مدیریت مصرف و تقاضا می‌باشد. این بازار، محلی است که در آن به تقاضاهای جدید آب پاسخ داده می‌شود و افراد حقیقی و حقوقی دارای مجوز برداشت از منابع آب زیرزمینی از طریق صرفه‌جویی یا افزایش راندمان آب، می‌توانند بخشی از حق‌آبۀ در اختیار خود را طی مکانیسمی وارد بازار آب نمایند و صنایع و معادن و یا کشاورزانی که ...
بیشتر
بازار آب دریچه‌ای نو برای مدیریت مصرف و تقاضا می‌باشد. این بازار، محلی است که در آن به تقاضاهای جدید آب پاسخ داده می‌شود و افراد حقیقی و حقوقی دارای مجوز برداشت از منابع آب زیرزمینی از طریق صرفه‌جویی یا افزایش راندمان آب، می‌توانند بخشی از حق‌آبۀ در اختیار خود را طی مکانیسمی وارد بازار آب نمایند و صنایع و معادن و یا کشاورزانی که نیاز به آب مازاد دارند، این حق‌آبه را خریداری و به چاه خود منتقل و یا از طریق تانکر به محل مصرف منتقل نمایند.بازار آب در محدوده مطالعاتی خواف در استان خراسان رضوی از سال 1400 به طور رسمی با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای بین آب منطقه‌ای و کارگزار بازار آب و تشکل آب‌بران، برای اولین بار در کشور شروع به کار نمود. محدوده مطالعاتی خواف در حوضه‌آبریز نمکزار خواف و در جنوب شرق استان خراسان رضوی قرار دارد و هم مرز با کشور افغانستان است. میزان آب ورودی سطحی به محدوده خواف، 5/2 میلیون متر مکعب و از سمت محدوده مطالعاتی زوزن می‌باشد. جریان سطحی خروجی نیز 1/8 میلیون مترمکعب و به سمت محدوده‌های زوزن و نمکزار خواف است. جریان زیرزمینی ورودی و خروجی از دشت هم تقریباً صفر است.در سال 1401 با ابلاغ بخشنامۀ ایجاد بازار توسط وزیر محترم نیرو و اجرای آزمایشی بازار در چند استان، استان خراسان رضوی نیز به صورت پایلوت برای راه‌اندازی بازار آب انتخاب گردید، لذا بر این اساس دستورالعمل‌ها و فرآیندهای بازار آب اصلاح و دور جدید مبادلات در بازار شکل گرفت که طبق آن مبادلات آب بین کشاورزان و یا از کشاورزی به صنعت و خدمات مجاز می‌باشد.
فریبا قنبری
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 120-121
چکیده
برگزاری سلسله کارگاه‌های تخصصی «روزآمد با فناوری» با هدف رصد فناوری‌های روز و کاربردی در صنعت آب و فاضلاب و ایجاد زمینه‌ای برای آشنایی کارکنان و علاقمندان با این فناوری‌ها، در گروه تحقیقات و فناوری شرکت آب و فاضلاب مشهد برنامه‌ریزی شده است. در همین راستا، نخستین کارگاه با عنوان «آشنایی با علم داده‌کاوی و کاربردهای ...
بیشتر
برگزاری سلسله کارگاه‌های تخصصی «روزآمد با فناوری» با هدف رصد فناوری‌های روز و کاربردی در صنعت آب و فاضلاب و ایجاد زمینه‌ای برای آشنایی کارکنان و علاقمندان با این فناوری‌ها، در گروه تحقیقات و فناوری شرکت آب و فاضلاب مشهد برنامه‌ریزی شده است. در همین راستا، نخستین کارگاه با عنوان «آشنایی با علم داده‌کاوی و کاربردهای آن در صنعت آب و فاضلاب» با همکاری شرکت آمار پردازان پیشرو مورخ 30 مرداد ماه در شرکت آب و فاضلاب مشهد واقع در سالن شریف واقفی با سخنرانی آقای دکتر سلیمانیفرد، عضو هیات علمی گروه ریاضی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار گردید. در این کارگاه 3 ساعته که با استقبال مخاطبین مواجه شد، به موضوع داده‌کاوی و کاربردهای آن در صنعت آب و فاضلاب پرداخته شد.
مدیریت آب و اقتصاد
کاظم اسماعیلی؛ وحیده مرتضوی امیری؛ مائده اسکوهی
دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 122-147
چکیده
بازارهای آب به گونه‌های مختلفی ظهور یافته‌اند: برخی به‌تدریج با توسعه کاربری آب تکامل یافته‌اند (مانند جنوب شرق استرالیا)، یا در پاسخ به یک رویداد حقوقی مطرح و ایجاد شده‌اند (مانند اقامه دعوای حقوقی در موضوع حفاظت از گونه‌های در معرض خطر در تگزاس)، و یا برای کوچک‌سازی دولت و کاهش بار مالی دولت ایجاد گشته‌اند (مانند تمرکززدایی در ...
بیشتر
بازارهای آب به گونه‌های مختلفی ظهور یافته‌اند: برخی به‌تدریج با توسعه کاربری آب تکامل یافته‌اند (مانند جنوب شرق استرالیا)، یا در پاسخ به یک رویداد حقوقی مطرح و ایجاد شده‌اند (مانند اقامه دعوای حقوقی در موضوع حفاظت از گونه‌های در معرض خطر در تگزاس)، و یا برای کوچک‌سازی دولت و کاهش بار مالی دولت ایجاد گشته‌اند (مانند تمرکززدایی در بهره‌برداری از تأسیسات آبی در پی بحران مالی در مکزیک). اما درهرحال آنچه در بیشتر بازارها مشترک است، شرایط کم‌آبی است. بهعبارتدیگر، وقتی تقاضاهای آب به سقف موجودی آب نزدیک می‌شود، بازارها ظهور مییابند.بدیهی است ظرفیت موجود آب (در دسترس و قابلبرداشت) تابع تجدیدپذیری منابع آب (محدودیت طبیعی)، توسعه زیرساختهای استحصال (محدودیت اقتصادی)، و نیز محدودیتهای اجتماعی ـ فرهنگی (اعم از رسمی یا عرفی) است. برای مثال هرگاه که حکمرانی آب تصمیم میگیرد به دلیل فراهمساختن تفریحات رودخانهای، در برداشت آب محدودیت و سقف تعیین کند، در واقع یک محدودیت اجتماعی ـ فرهنگی شکلگرفته است.
